اَنْدي‌، نام‌ قومى‌ كوچك‌ در منطقة كوهستانى‌ غرب‌ داغستان‌. انديها خود را به‌ زبان‌ محلى‌، كوآنال‌1 مى‌نامند (بنيگسن‌، 19 ؛ آكينر، 246 ؛ II/426 , 2 .(BSEقوم‌ اندي‌ بيشتر در منطقة بتليخ‌2 و اطراف‌ رود قوي‌سوي‌ اندي‌ سكنى‌ دارند (بنيگسن‌، آكينر، همانجاها؛ «تاريخ‌...3»، ؛ II/121 3 ، BSEنقشة بعد از .(VII/145 اين‌ منطقه‌ شامل‌ دو قسمت‌ است‌: منطقة اندي‌ و منطقة تسز4. به‌ همين‌ سبب‌ اقوام‌ ساكن‌ در اين‌ دو منطقة كوهستانى‌ غرب‌ داغستان‌ را قوم‌ اندو - تسز يا اندو - ديدوي‌5 مى‌نامند. گروه‌ قومى‌ اندي‌ اينهاست‌: بتليخها، گودوبريها، چامالالها، باگولالها (يا كواناداها)، تيندالها، كاراتاها (قاراتاها) و آخ‌واخها I/504) , 2 ؛ EIبنيگسن‌، 21 -19 ؛ II/428 , 2 .(BSE
بيشتر انديها در 9 روستاي‌ اين‌ منطقه‌ به‌ نامهاي‌ اندي‌، گونخا، گاگاتل‌، ريكوانى‌، آشالى‌، چان‌خو، زيلو، مونيب‌ و كوان‌ خيداتل‌ سكنى‌ دارند (آكينر، همانجا).
گروه‌ قومى‌ اندي‌ و نيز اندو - تسز با آوار (ه م‌)ها خويشاوندي‌ قومى‌ دارند و گروهى‌ از آوارها در منطقة كوهستانى‌ اندي‌ سكنى‌ گزيده‌اند («مردم‌...6»، 463 440, . انديها در جريان‌ تشكل‌ قومى‌ با آوارها درآميختند 427) II/426, , 2 .(BSEطبق‌ آماري‌ كه‌ در 1960م‌/1339ش‌ در مسكو انتشار يافت‌، شمار انديها 8 هزار نفر ذكر شده‌ است‌ («مردم‌»، .(I/463
مردم‌ اندي‌ مسلمان‌ و شافعى‌ مذهبند (بنيگسن‌، .(19 در 1917م‌ به‌ ابتكار انجمن‌ اتحاد روحانيون‌ داغستان‌، كنگرة كوه‌نشينان‌ قفقاز در نواحى‌ كوهستانى‌ اندي‌ تشكيل‌ شد. گوتْسينسكى‌ و اوزون‌ حاجى‌ كه‌ از مبتكران‌ اين‌ كنگره‌ بودند، كوشيدند تا برنامة امامت‌ را احيا كنند. در نتيجه‌ گوتسينسكى‌ به‌ عنوان‌ امام‌ برگزيده‌ شد («تاريخ‌»، .(III/23-24
زبان‌ اندي‌ - ديدويى‌ يكى‌ از زبانهاي‌ رايج‌ در جمهوري‌ داغستان‌ است‌ و از ديدگاه‌ دستوري‌ به‌ زبان‌ آواري‌ نزديك‌ است‌. شمار مردمى‌ كه‌ به‌ زبانهاي‌ اندي‌ - ديدويى‌ سخن‌ مى‌گويند، حدود 50 هزار نفر است‌ II/427) , 2 .(BSEانديها در امور معيشتى‌ به‌ زبان‌ قومى‌ خود، و در امور ادبى‌ و فرهنگى‌ به‌زبان‌ آواري‌ سخن‌ مى‌گويند («مردم‌»، II/16 , 3 BSE.(I/22
انديها به‌ دامپروري‌، و بيشتر به‌ پرورش‌ گوسفند و كشاورزي‌ اشتغال‌ دارند (روزن‌، .(290-291 گوسفند اندي‌ در داغستان‌ به‌ سبب‌ داشتن‌ گوشت‌ و پشم‌ مرغوب‌، مشهور است‌ ( 2 ، BSEهمانجا). سرزمين‌ اندي‌ داراي‌ تاكستانهاي‌ وسيعى‌ است‌ («مردم‌»، .(I/443 در سدة 19م‌ مردم‌ اندي‌ با گرجستان‌ روابط بازرگانى‌ وسيعى‌ داشتند (روزن‌، .(291
مآخذ:
Akiner, Sh., Islamic Peoples of the Soviet Union, London, 1986; Bennigsen, A. and H. Carr I re d'Encausse, X Une R E publique sovi E tique musulmane: le Daghestan n , Revue des E tudes islamiques, Paris, 1955; BSE 2 ; BSE 3 ; EI 2 ; Istoriya Dagestana, Moscow, 1968; Narody Kavkaza, Moscow, 1960; Rozen, R. F., X Opisanie Chechni i Dagestana, 1830g. n , Istoriya, geografiya i etnografiya Dagestana, XVIII-XIXvv., Moscow, 1958.
عنايت‌ الله‌ رضا