responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه بزرگ اسلامی نویسنده : مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی    جلد : 10  صفحه : 4014
امية بن‌ خلف‌
جلد: 10
     
شماره مقاله:4014


اُمَيَّةِ بْن‌ِ خَلَف‌ (مق 3ق‌/624م‌)، از سران‌قريش‌ و يكى‌از مخالفان‌ مشهور پيامبراكرم‌(ص‌) در مكه‌.
وي‌ از بنى‌ جمح‌، يكى‌ از تيره‌هاي‌ قبيلة بزرگ‌ قريش‌ بود (كلبى‌، 94- 95؛ بلاذري‌، 10/245-246). پدرش‌ خلف‌ نيز از بزرگان‌ و اشراف‌ به‌ شمار مى‌رفت‌ (همانجا). اميه‌ بر تيرة خود، رياست‌ داشت‌ (ابن‌ حبيب‌، المنمق‌، 332) و بنابر اين‌، به‌ طور كلى‌ در قبيلة قريش‌ پر نفوذ بود. وي‌ مانند ديگر اعضاي‌ مهم‌ اين‌ قبيله‌، به‌ كار بازرگانى‌ مى‌پرداخت‌ و از اين‌ راه‌ ثروتى‌ نيز اندوخته‌ بود (ابن‌ قتيبه‌، 576). اميه‌ در جنگ‌ فجار، در دورة پيش‌ از ظهور اسلام‌، با رياست‌ بر تيرة خويش‌ شركت‌ داشت‌ (ابن‌ حبيب‌، المحبر، 169-170؛ نيز نك: بلاذري‌، 1/102).
اميه‌ در كنار ديگر اشراف‌ مكه‌ از ابتداي‌ رسالت‌ پيامبراكرم‌(ص‌) سرسختانه‌ به‌ مخالفت‌ و دشمنى‌ با آن‌ حضرت‌ برخاست‌ (مثلاً نك: ابن‌ اسحاق‌، 144، 197، 211، 236؛ ابن‌ هشام‌، 2/36، 58، 125). اميه‌ از كسانى‌ بود كه‌ پيامبر(ص‌) را استهزا مى‌كرد و گفته‌اند سورة هُمَزه‌ دربارة او نازل‌ شده‌ است‌ (بغوي‌، 5/622؛ زمخشري‌، 4/795؛ نيز نك: ابن‌ هشام‌، 2/36). يك‌ بار اميه‌ و تنى‌ چند از بزرگان‌ قريش‌ به‌ پيامبر(ص‌) پيشنهاد كردند كه‌ آن‌ حضرت‌ و قريش‌ معبودان‌ يكديگر را بپرستند، ولى‌ سورة كافرون‌ در اين‌ باره‌ نازل‌ شد (بلاذري‌، 1/134؛ طبري‌، 2/337). وي‌ افزون‌ بر آزار رسول‌ اكرم‌(ص‌)، از آزار و شكنجة اصحاب‌ آن‌ حضرت‌ نيز روي‌ گردان‌ نبود. بلال‌ بن‌ رباح‌ حبشى‌، مؤذن‌ آن‌ حضرت‌ در بردگى‌ِ اميه‌ بود كه‌ اسلام‌ آورد و اميه‌ به‌ همين‌ سبب‌ او را مورد سخت‌ترين‌ شكنجه‌ها قرار مى‌داد (نك: احمدبن‌ حنبل‌، 1/417؛ ابن‌ هشام‌، 2/284- 285؛ بلاذري‌، 1/125، 184- 185؛ طبري‌، 2/452). اميه‌ از كسانى‌ بود كه‌ اندكى‌ پيش‌ از هجرت‌ پيامبر(ص‌)، در شوراي‌ سران‌ قريش‌، توطئة قتل‌ آن‌ حضرت‌ را تأييد كردند (ابن‌ هشام‌، 2/124- 125؛ ابن‌ سعد، 1/154). همچنين‌ پس‌ از آنكه‌ پيامبر(ص‌) پنهانى‌ مكه‌ را ترك‌ كرد، اميه‌ در شمار گروهى‌ بود كه‌ آن‌ حضرت‌ را تا غار ثور تعقيب‌ كردند (بلاذري‌، 1/260-261). در سال‌ دوم‌ هجرت‌، غزوة بواط پيش‌ آمد كه‌ طى‌ آن‌ مسلمانان‌ با كاروانى‌ از بازرگانان‌ قريش‌ - از جمله‌ اميه‌ - قصددرگيري‌ داشتند، اماظاهراً جنگ‌سختى‌ درنگرفت‌ (واقدي‌، 1/12؛ بلاذري‌، 1/287؛ طبري‌، 2/407). در كاروان‌ ديگري‌ از قريشيان‌ كه‌ مورد تعرض‌ مسلمانان‌ واقع‌ شد و غزوة بدر در پى‌ آن‌ پيش‌ آمد، اميه‌ نيز سهمى‌ داشت‌ (واقدي‌، 1/27). با آنكه‌ نخست‌ وي‌ تمايل‌ چندانى‌ به‌ حضور در آن‌ جنگ‌ نشان‌ نداد، اما به‌ تشويق‌ ابوجهل‌ (بلاذري‌، 1/291) نه‌ تنها در جنگ‌ شركت‌ جست‌، بلكه‌ از بذل‌ مال‌ و خوراك‌ در برپايى‌ جنگ‌ دريغ‌ نكرد، چندانكه‌ گفته‌اند: براي‌ اطعام‌ لشكر مشركان‌ تا 9 شتر قربانى‌ كرد و او را به‌ همين‌ سبب‌، از «مُطعِمان‌» جنگ‌ بدر خوانده‌اند (نك: واقدي‌، 1/128، 144؛ ابن‌ حبيب‌، المحبر، 161-162، المنمق‌، 389؛ يعقوبى‌، 2/45).
سرانجام‌، در اين‌ جنگ‌ اميه‌ و فرزند او على‌، به‌ قتل‌ رسيدند؛ برخى‌ قتل‌ اميه‌ را به‌ بلال‌ حبشى‌ نسبت‌ داده‌اند، اما روايات‌ در اين‌ باب‌ بسيار گوناگون‌ است‌ و در اين‌ باره‌ از كسان‌ ديگري‌ نيز نام‌ برده‌ شده‌ است‌ (نك: كلبى‌، 95؛ واقدي‌، 1/84؛ ابن‌ هشام‌، 2/284، 371؛ بلاذري‌، 1/138).
از خاندان‌ اميه‌ برادرش‌ اُبّى‌ بن‌ خلف‌ - كه‌ او را از زنادقة قريش‌ برشمرده‌اند - در جنگ‌ احد كشته‌ شد (ابن‌ حبيب‌، المحبر، 161). از فرزندان‌ او صفوان‌ در واقعة فتح‌ مكه‌ از شهر گريخت‌، ولى‌ بعدها پيامبر(ص‌) او را بخشيدند؛ رواياتى‌ نيز دربارة او در منابع‌ نقل‌ شده‌ است‌ (بلاذري‌، 10/246-247). ديگر فرزندان‌ او مسعود و ربيعه‌ - كه‌ وي‌ سرانجام‌ از اسلام‌ به‌ مسيحيت‌ گرويد (كلبى‌، همانجا) - مدتى‌ از عوامل‌ زياد حكمران‌ عراق‌ بودند (براي‌ تفصيل‌، نك: بلاذري‌، 10/250-251).
مآخذ: ابن‌ اسحاق‌، محمد، السير و المغازي‌، به‌ كوشش‌ سهيل‌ زكار، دمشق‌، 1398ق‌/1978م‌؛ ابن‌ حبيب‌، محمد، المحبر، به‌ كوشش‌ ايلزه‌ ليشتن‌ اشتتر، حيدرآباد دكن‌، 1361ق‌/1942م‌؛ همو، المنمق‌، به‌ كوشش‌ خورشيد احمد فارق‌، بيروت‌، 1405ق‌/1985م‌؛ ابن‌ سعد، محمد، الطبقات‌ الكبري‌، بيروت‌، دارصادر؛ ابن‌ قتيبه‌، عبدالله‌، المعارف‌، به‌ كوشش‌ ثروت‌ عكاشه‌، 1960م‌؛ ابن‌ هشام‌، عبدالملك‌، السيرة النبوية، به‌ كوشش‌ مصطفى‌ سقا و ديگران‌، 1355ق‌/1936م‌؛ احمد بن‌ حنبل‌، مسند، قاهره‌، 1313ق‌؛ بغوي‌، حسين‌، معالم‌ التنزيل‌، بيروت‌، دارالفكر؛ بلاذري‌، احمد، انساب‌ الاشراف‌، ج‌ 1، به‌ كوشش‌ محمد حميدالله‌، قاهره‌، 1959م‌، ج‌ 10، به‌ كوشش‌ سهيل‌ زكار و رياض‌ زركلى‌،1996م‌؛ زمخشري‌، محمود، الكشاف‌، بيروت‌، دارالكتاب‌ العربى‌؛ طبري‌، تاريخ‌؛ كلبى‌، هشام‌، جمهرة النسب‌، به‌ كوشش‌ ناجى‌ حسن‌، بيروت‌، 1407ق‌/ 1986م‌؛ واقدي‌، محمد، المغازي‌، به‌ كوشش‌ مارسدن‌ جونز، لندن‌، 1966م‌؛ يعقوبى‌، احمد، تاريخ‌، بيروت‌، دار صادر. حسن‌ يوسفى‌ اشكوري‌

 

نام کتاب : دانشنامه بزرگ اسلامی نویسنده : مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی    جلد : 10  صفحه : 4014
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست