اَمانِ اَفْغان، نشرية خبري، سياسى و اجتماعى به زبان فارسى كه در
فاصلة سالهاي 1298-1307ش/1919- 1928م، در كابل منتشر مىشد.
اين نشريه در فروردين 1298/آوريل 1919 در پى قتل حبيبالله خان حاكم
افغانستان (حك 1319-1337ق/1901-1919م) و تعطيلى روزنامة سراج الاخبار، پا به
عرصة وجود گذاشت (آهنگ، 1/85). نخستين مدير آن، عبدالهادي داوي بود كه با
روي كار آمدن امانالله خان (حك 1337-1347ق/1919- 1928م)، روزنامة خود را با
الهام از نام حاكم جديد، امان افغان ناميد (همانجا؛ ايرانيكا، ؛ I/921
صدرهاشمى، 1/271). نزديكى اين روزنامه به دستگاه حكومت، عملاً آن را به
ارگان رسمى امانالله خان مبدل ساخته بود (آهنگ، همانجا؛ دوپره، .(440
از گفتههاي آهنگ (1/87 - 88) كه شمارههاي مختلف امان افغان را مشاهده
كرده است، برمىآيد كه اين نشريه در 3 دورة جداگانه انتشار يافته است: آغاز
دورة اول 22 فروردين 1298 بود كه پس از 4 شماره انتشار آن متوقف شد. دورة
دوم از 23 آبان همان سال شروع شد و پس از 10 شماره متوقف گرديد؛ و ابتداي
دورة سوم از 10 فروردين 1299ش/30 مارس 1920م بود كه تا پاييز 1307ش/1928م
انتشار آن ادامه يافت.
امان افغان در دورة اول، هر 15 روز يك بار انتشار مىيافت و در دورههاي بعد،
شكل هفته نامه به خود گرفت، ولى در اواخر انتشار روزانه منتشر مىشد (آهنگ،
صدرهاشمى، همانجاها؛ مايل هروي، 19). در طول اين مدت، ادارة اين نشريه را
علاوه بر عبدالهادي داوي كسانى مانند محمدخان فرحت، عبدالجبارخان، ميرسيد
قاسمخان، غلاماحمد و غلام نبى جلالآبادي عهدهدار شدند (آهنگ، 1/85 - 86؛
جويا، 286؛ فرهنگ، 1(2)/556).
هدفهاي اصلى بنيانگذار امان افغان عبارت بود از تشويق مردم به تحصيل
علوم، آگاهى دادن به آنها، ترويج افكار آزاد، آشنا ساختن مردم با امور
سياسى دنيا و پشتيبانى از دولت افغانستان (آهنگ، 1/97). بر ايناساس،محتويات
امانافغان شامل اينمطالب بود: سر مقاله،خبر، مقالات علمى، بيانيههاي
رسمى دولت، نامههاي رسيده، داستانهاي كوتاه و اعلانات (همو، 1/88).
از مهمترين بخشهاي اين نشريه، اخبار بود كه به داخلى و خارجى تقسيم
مىشد. خبرهاي داخلى به وسيلة خبرنگاران امان افغان جمعآوري، يا از ديگر
جرايد داخلى نقل مىشد. خبرهاي خارجى شامل اخبار جهان اسلام و غرب بود كه
از تلگرافها، يا از نشريات خارجى فراهم مىآمد (همو، 1/88 -89، 95؛ مايل هروي،
همانجا؛ صدرهاشمى، 1/272).
سرانجام، در پاييز 1307ش، در پى شورش و اغتشاش قبايل افغان بر امانالله
خان و فرار او به قندهار، نشرية امان افغان نيز به پايان راه خود رسيد و
آخرين سردبير آن، غلام نبى جلالآبادي در اين گير و دار كشته شد (آهنگ،
1/86؛ جويا، 79؛ فرهنگ، 1(2)/538 -539).
مآخذ: آهنگ، محمدكاظم، سير ژورناليزم در افغانستان، كابل، 1349ش؛ جويا، سرور،
«مطبوعات و نشريات ما»، كابل، 1311ش، س2، شم 3؛ صدر هاشمى، محمد، تاريخ
جرائد و مجلات ايران، اصفهان، 1363ش؛ فرهنگ، ميرمحمد صديق، افغانستان در
پنج قرن اخير، مشهد، 1371ش؛ مايل هروي، نجيب، معرفى جرايد و مجلات
افغانستان، كابل، 1311ش؛ نيز:
Dupree, L., Afghanistan, New Jersey, 1973; Iranica.
فريد قاسمى