اِلُرا2، شهري‌ در شهرستان‌ اورنگ‌ آباد در استان‌ مهاراشترا در مركز هند. الرا را برخى‌ وِرولا يا اِلورا و اِلاپورا به‌ معنى‌ شهر هِل‌ْ ناميده‌، و برخى‌ ديگر آن‌ را با نام‌ تاميلى‌ اِلو - اورو، به‌ معنى‌ شهر قانون‌ (قانون‌آباد)، معادل‌ دانسته‌اند V/269) .(ERE, مردم‌ هند اين‌ شهر را يِرولا و بالُرا و وارولا هم‌ مى‌نامند ( آسياتيكا، .(III/1044 دي‌ نام‌ الرا را به‌ 9 شكل‌ مختلف‌ آورده‌ است‌ (نك: ص‌ .(232
الرا در 20 و2 عرض‌ شمالى‌ و 75 و 11 طول‌ شرقى‌ قرار دارد ( آسياتيكا، همانجا). اين‌ شهر در دشتى‌ وسيع‌ و مرتفع‌ از فلات‌ دكن‌، بين‌ حوزه‌هاي‌ دو رود گُداوَري‌ و كريشنا، جايى‌ كه‌ خلد آباد در كنارة شيب‌ جنوبى‌ آن‌، اورنگ‌ آباد در انتها و دولت‌آباد در ميان‌ آن‌ دو قرار دارند، واقع‌ است‌ (شروانى‌، .(6-7 الرا كه‌ بين‌ دو منطقة اقليمى‌ مرطوب‌ و خشك‌ واقع‌ شده‌ است‌، در زمستان‌ هوايى‌ ملايم‌ و خشك‌ و در تابستان‌ هوايى‌ گرم‌ دارد ( كلير...، .(IX/104
حكومت‌ منطقة اورنگ‌ آباد كه‌ الرا در آن‌ واقع‌ شده‌ است‌، از سدة 5م‌ در دست‌ خاندان‌ راشتركوتس‌3 بود. كريشنا يكى‌ از سلاطين‌ اين‌ خانواده‌ در سدة 8م‌ معبد كيلاسه‌ را در الرا بنا كرد .(281ٹ¤گ¢ُّ (مج به‌گفته‌اي‌، اِدو - راجة اِليچپور - اين‌ معبد را ساخت‌ و همو الرا را در نزديكى‌ چشمة آبى‌ شفابخش‌ بنا نمود ( آسياتيكا، .(III/1044-1045
الرا در نزديكى‌ دولت‌آباد (دِواگيري‌ قديم‌) قرار دارد كه‌ اواخر سدة 7ق‌/13م‌ توسط سلطان‌ مسلمان‌ علاءالدين‌ خلجى‌ تسخير شد و در قبال‌ پرداخت‌ خراج‌ واگذار گرديد (داف‌، 208 ؛ II/179-180 , 2 EI).
محمد تغلق‌ از سلاطين‌ دهلى‌ در 727ق‌/1327م‌ دولت‌آباد را پايتخت‌ دوم‌ هند قرار داد (شروانى‌، .(13 پس‌از آن‌، با تشكيل‌ حكومت‌ بهمنى‌ در 748ق‌/1347م‌، اين‌ منطقه‌ به‌ مدت‌ دو سده‌ تحت‌ حكومت‌ خاندان‌ مسلمان‌ بهمنى‌ قرار گرفت‌ (حكمت‌، 54؛ زامباور، 437؛ داف‌، 222 )، تا آنكه‌ سرزمين‌ بهمنى‌ تقسيم‌ شد و اين‌ منطقه‌ در 905ق‌/1500م‌ جزو سرزمين‌ نظام‌ شاهى‌ به‌ شمار آمد و در 1009ق‌/1600م‌ پايتخت‌ آنجا شد II/180) , 2 EI).
در هجوم‌ نيروهاي‌ مغول‌ براي‌ تصرف‌ دولت‌ آباد، ملك‌ عنبر وزير حكومت‌ نظام‌ شاهى‌ و ساير مخالفان‌ در الرا به‌ جمع‌آوري‌ نيرو پرداختند، اما از سپاهيان‌ مغول‌ شكست‌ خوردند و سرزمين‌ نظام‌ شاهى‌ پس‌ از مرگ‌ ملك‌ عنبر به‌ تصرف‌ شاهان‌ مغولى‌ هند درآمد (كنبو، 1/494؛ I/768 , 2 EI). اين‌ شهر در حكومت‌ نظام‌شاهى‌ جزو ايالت‌ حيدرآباد شد ، ERE) همانجا). الرا در منطقه‌اي‌ حاصل‌خيز قرار دارد. ميزان‌ باران‌ سالانه‌ در شرق‌ آن‌ از 750 تا 300 ،1ميلى‌متر و در غرب‌ آن‌ از 250 تا 750 ميلى‌متر متغير است‌. كشت‌ غلات‌ و پنبه‌ و ارزن‌ در اين‌ شهر رواج‌ دارد ( آمريكانا، ؛ X/257 كلير، همانجا).
الرا با داشتن‌ معابد قديمى‌ مربوط به‌ 3 گروه‌ بودايى‌، هندو و جينى‌، بسيار با اهميت‌ است‌ (فرگوسن‌ ، ؛ I/201-204 VII/215 .(ERE, اين‌ معابد روبه‌روي‌ روضه‌ (خلدآباد) قرار دارند (همان‌، كه‌ به‌ سبب‌ دربرداشتن‌ آثار اسلامى‌ همچون‌ مزار ملك‌ عنبر، نظام‌الملك‌ آصف‌ جاه‌، اورنگ‌ زيب‌، شيخ‌ زين‌الحق‌ و فرزندش‌ اعظم‌ شاه‌ معروف‌ است‌ (ركلو، 492 ؛ V/47 , 2 EI). به‌ طور كلى‌ در الرا، ا¸زادي‌ و همزيستى‌ مذاهب‌ مختلف‌ حاكم‌ است‌ («ميراث‌...4» ، .(II/492 معبد كيلاسه‌ در الرا، بزرگ‌ترين‌ و زيباترين‌ معبد سنگى‌ هند است‌ كه‌ پيروان‌ آيين‌ برهمايى‌ با بنا كردن‌ آن‌ خود را از تأثير معماري‌ بودايى‌ رها كردند ( آسياتيكا، .(III/1044 معبد آهليابابايى‌5 در الرا ازجمله‌ آثار سبك‌ معماري‌ اسلامى‌ و هندو به‌ شمار مى‌رود (تاراچند، 315). مسعودي‌ در مروج‌ الذهب‌ از معبد بزرگ‌ هندوان‌ در الادري‌ نام‌ برده‌ است‌ (ص‌ 95) كه‌ احتمال‌ داده‌اند همان‌ الرا باشد (نك: باربيه‌ دومنار، .(95
مآخذ: تاراچند، تأثير اسلام‌ در فرهنگ‌ هند، ترجمة على‌ پيرنيا و عزالدين‌ عثمانى‌، تهران‌، 1374ش‌؛ حكمت‌، على‌اصغر، سرزمين‌ هند، تهران‌، 1337ش‌؛ زامباور، نسب‌نامة خلفا و شهرياران‌، ترجمة محمدجواد مشكور، تهران‌، 1356ش‌؛ كنبو، محمد صالح‌، شاه‌ جهان‌ نامه‌، به‌ كوشش‌ غلام‌ يزدانى‌ و وحيد قريشى‌، لاهور، 1967م‌؛ مسعودي‌، على‌، مروج‌ الذهب‌، به‌ كوشش‌ باربيه‌ دومنار و پاوه‌ دكورتى‌، پاريس‌، 1914م‌؛ نيز:
Americana; Asiatica; Barbier de Meynard, and Pavet de Courteille, note on Moruj ... (vide: PB, Mas q = d / ); Collier's Encyclopedia, London, 1986; The Cultural Heritage of India, Calcutta, 1969; Dey, N.L., The Geographical Dictionary of Ancient and Mediaeval India, New Delhi, 1984; Duff, C.M., The Chronology of Indian History, Delhi, 1972; EI 2 ; ERE; Fergusson, J., History of Indian and Eastern Architecture, London, 1910; Majumdar, R.C., Ancient India, Delhi, 1960; Reclus, E., Nouvelle g E ographie universelle, Paris, 1885; Sherwani, H.K., The Bahmanis of the Deccan, New Delhi, 1985.
پرويز امين‌