آجودان باشي، جهانگيرخان پسر سليمان‌خان سهام‌الدوله و برادرزادة منوچهرخان معتمدالدوله (1249ـ1309ق/1832ـ 1891م)، سياست پيشة برجستة روزگار ناصرالدين شاه قاجار. از مهاجران ارامنة تِفْليس بود و به علت مقام و احترام پدر، از توجه شاه برخوردار گشت و ترقي بسيار كرد. در 1273ق/1856م، قرارداد پاريس (در مسألة هرات) را كه براي امضاي شاه به تهران آورده بودند، جهت مبادله با نمايندگان انگليس به بغداد برد و در راه استوارسازي اين قرارداد به سود انگليس بسيار كوشيد و چون بازگشت، مقام سرتيپي يافت. در 1279ق/1862م، با حفظ سمت سرتيپي و ژنرال آجوداني، به فرماندهي قورخانه منصوب شد. در 1299ق/1882م، با حفظ عناوين پيشين اميرتومان شد و همان سال، مقام وزارت صنايع به او محول گرديد. وي چندين بار به اروپا سفر كرد و از اوضاع جهان آن روزگار آگاه گرديد. او را «به سخاوت و فقير دوستي» ستوده‌اند. وي در 17 محرم 1309ق/23 اوت 1891م، چشم از جهان فرو پوشيد.
جهانگير خان برادري به نام نريمان خان داشت كه مانند بسياري از ارامنة ايران، به «گرجي» شهرت يافته بود و پس از مرگ پدر (1269ق/1853م) مقام نيابت اول آجودان‌باشي را به دست آورد. نريمان خان به دانش نوين علاقه‌مند بود و زبان فرانسه نيز مي‌دانست. به همين جهت، در زمرة متر0جمان وزارت خارجه درآمد و در مأموريت فرخ خان غفاري امين‌الملك به اروپا (1273ق/1856م) براي بستن پيمان پاريس، وي نيز از همراهان بود و پس از بازگشت به ايران، به درجة سرتيپي نايل گرديد. متن قرارداد در تهران توسط او به امضاي شاه و آقاخان نوري صدراعظم رسيد و جهانگرخان آن را براي مبادله با نمايندگان انگليس به بغداد برد.
در دورة وزير مختاري ميرزا حسين خان مشيرالدوله در استانبول (از 1275ق/1858م به بعد) نريمان‌خان به سمت مستشاري سفارت منصوب شد و جز مدت كوتاهي كه در 1290ق/1873م، كنسول ايران در مصر شد، تا 1296ق/1879م، پيوسته در سمت خود باقي ماند. در همين سال وزير مختار ايران در اتريش گشت و در 1298ق/1881م، مدت كوتاهي به ايران آمد و مجدداگرديد. متن قرارداد در تهران توسط او به امضاي شاه و آقاخان نوري صدراعظم رسيد و جهانگرخان آن را براي مبادله با نمايندگان انگليس به بغداد برد.
در دورة وزير مختاري ميرزا حسين خان مشيرالدوله در استانبول (از 1275ق/1858م به بعد) نريمان‌خان به سمت مستشاري سفارت منصوب شد و جز مدت كوتاهي كه در 1290ق/1873م، كنسول ايران در مصر شد، تا 1296ق/1879م، پيوسته در سمت خود باقي ماند. در همين سال وزير مختار ايران در اتريش گشت و در 1298ق/1881م، مدت كوتاهي به ايران آمد و مجدداً به اتريش اعزام شد و تا 1321ق/1903م، يعني مدت 25 سال در وين انجام وظيفه كرد. در خلال همين دوران يعني 1309ق/1891م بود كه لقب قوام‌السلطنه يافت.
وي مردي آداب‌دان و دست و دل باز بود. با زنان حرم سلطنت به نحوي رفتار مي‌كرد كه عاقبت به اندرون شاهي راه يافت. نريمان‌خان در دورة مظفرالدين شاه از ديپلماتهاي مورد توجه ايران به شمار مي‌رفت.

مآخذ: اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان، روزنامة خاطرات، به كوشش ايرج افشار، تهران، اميركبير، 1345ش، ص 682، 765، 871؛ همو، المآثر و الآثار، تهران، 1306ـ1307ق، ضميمه؛ همو، منتظم ناصري، تهران، 1300ق، ص 225؛ بامداد، مهدي، تاريخ رجال ايران، تهران، زوار، 1347ـ1353ش، 1/186، 285ـ287، 516، 2/115، 398، 476، 4/334ـ 335، 431.
بخش تاريخ