آبازه حَسَن پاشا، يا ابازه،‌ اباظه (مق‌ 1069ق/1659م)، از افسران ارتش عثماني. وي پس از آنكه در دستگيري حيدر اوغلو (ه‌ م) شورشي ترك توفيق يافت، به عنوان پاداش به رياست قبايل تركمان در آناطولي برگزيده شد. بعد از مدتي از اين مقام بركنار گشت، اما تمرد كرد و با نيروهاي زير فرمان خويش، ناحيه‌اي ميان گرده و بولو را گرفت و «قاطرچي اوغلو» را كه سابقة راهزني داشت و پس از مدتي به خدمت دولت درآمده و در اين هنگام در رأس گروهي به جنگ وي فرستاده شده بود، شكست داد و سرانجام با اشغال مجدد منصب رياست تركمانان آناطولي، به اطاعت از حكومت مركزي تن در داد. چندي بعد به علت شكايات بسياري كه برضد او مطرح گشت، در «يِدّي قُلّه» (هفت برج) زنداني شد. در 1062ق/1652م زماني كه بهايي افندي (ه‌ م) به عنوان شيخ‌الاسلام برگزيده شد، به وساطت وي از زندان رهايي يافت و حكومت اوخْري (ه‌ م) به او واگذار گشت. در ذيحجة 1064/ اكتبر 1654، اِبْشير پاشا كه از قوم آبازه بود به صدارت عظمي رسيد (عمر فاروق، 312؛ عثمان‌زاده، 100). وي آبازه حسن را به نزد خويش خواند و او تا لحظة اعدام ابشير پاشا نسبت به وي وفادار ماند و پس از آن به آسياي صغير بازگشت و بار ديگر عنوان رياست تركمانان را به خود اختصاص داد (1065ق/1655م). آبازه حسن پس از اين دوران در حلب سكونت گزيد و در اثر رفتار ستمگرانه‌اي كه در پيش گرفت، خلق بسياري را از خويش ناخشنود ساخت، تا جايي كه ديوان خليفه تصميم به تبعيد او گرفت، اما سليمان پاشا صدراعظم، او را در مقام خود ابقا كرد و نيز دفاع از بُغاز داردانل را برعهدة او قرار داد. وي در 1066ق/1656م حكمران دِياربَكر شد و دو سال پس از آن، بار ديگر به شورش برخاست و خواستار عزل صدراعظم محمد پاشا كوپرولو گشت و در رأس لشكري بزرگ به پيشروي پرداخت و بورسه را تهديد كرد و مرتضي پاشا را كه به مقابله با او فرستاده شده بود، در نزديكي ايلغين به سختي شكست داد (25 ربيع‌الاول 1069/11 دسامبر 1658م) (يورت آنسيكلوپديسي، 1/266)، اما سپس فريب خورد و براي مذاكره دربارة شرايط تبعيت از حكومت مركزي به حلب رفت و در آنجا به ترفند كشته شد (محبي، 2/79؛ ايوانسرايي، 150).

مآخذ: احمد رفعت، لغات تاريخيه و جغرافيه،‌ استانبول، 1299ق، 1/5؛ امين، حسن، الموسوعة الاسلامية، بيروت، دارالتعارف، 1975م، 1/195؛ اوزون چارشيلي، اسماعيل حقي، عثمانلي تاريخي، آنكارا، انجمن تاريخ بزرگ، 1983م، 3/319ـ320؛ ايوانسرايي، حافظ حسين، وفيات السلاطين، به كوشش فخري چ، درين، استانبول، ادبيات فاكولته سي مطبعه سي، 1978م؛ ترك آنسيكلوپديسي؛ دائرةالمعارف اسلام؛ عثمان‌زاده، احمد تايپ، حديقةالوزراء، استانبول، 1271ق، ص 99؛ عمر فاروق بن محمد مراد، تاريخ ابوالفاروق، استانبول، 1332ق، 6/154ـ 168، 250،‌250ـ267، 308ـ317،‌ 7/124ـ140؛ قاموس الاعلام (تركي)؛ محيي، محمدامين، خلاصةالأثر في اعيان القرن الحادي عشر، قاهره، المطبعة المصرية، الوهبية، 1284ق؛ يورت آنسيكلوپديسي.
محمدعلي مولوي