آلْتی پَرْمَک، یا آلتی پارماق (شش انگشتی)، محمدبن‌محمد، ملقب به ابن‌چِقْرَقْچی (د 1033ق/1624م)، فقیه، صوفی و مترجم ترک. در اوسکوپ زاده شد و پس از طی دوران تحصیل، به ارشاد سیدجعفر افندی، به طایفه «بایرامیه» از طریقه‌های صوفیّه معروف آسیای سغیر پیوست. سپس به استانبول رفت و در مسجد سلطان محمد به وعظ و روایت حدیث پرداخت و چون آوازه‌ای یافت، راهی قاهره شد. از قاهره به سفر حج رفت و پس از بازگشت به این شهر به تدریس حدیث و فقه مشغول شد و همانجا درگذشت. پس از یک تشییع باشکوه او را در حظیره مسجد «سوق‌الغر» به خاک سپردند (بروسه لی، 212). آلتی پرمک کمتر به پژوهش مستقل در عرصه‌های فرهنگ اسلامی پرداخت و بیشتر همّ خود را مصروف نقل افکار از زبانهای عربی و فارسی به ترکی ساخت. او بر این سه زبان تسلّط کامل داشت.
آثار او اینهاست:
1.نزهةالجمان و نادرةالزمان. ابن‌اثر ترجمه ترکی نگارستان، اثر احمدبن‌محمدغفاری قزوینی (د 975ق/1567م) و گردآمده‌ای از 330 حکایت و نکته تاریخی است که به ترتیب دودمانهای پادشاهی تنظیم گردیده است. آلتی پرمک ضمن ترجمه حکایاتی که طیّ آنها عقاید شیعی مؤلف اصلی کتاب مطرح شده مطالبی نیز در نکوهش آن عقاید افزوده است، وی اشعار متن کتاب را نیز به نظم ترکی درآورده است. مترجم در پایان به جای مدح شاه‌طهماسب که غفاری در آخر کتاب آورده، مدح سلطان سلیمان اوّل (926-974ق/1520-1566م) را که این ترجمه برای وی انجام گرفته، قرار داده است. نام این کتاب در فهرستهای مختلف به صورتهای نزهة جهان و نادره دوران، و نزهة‌الجنان و نادرةالزمان آورده شده و نسخه‌های خطی متعدد آن در کتابخانه‌های استانبول، تبریز و قاهره موجود است (حاجی خلیفه، 2/1976؛ کحاله، 11/192؛ اهدایی نخجوانی، 196، 197؛ بروکلمان، 2/590؛ استوری 2/583-587).
2.دلایل نبوت محمدی و شمایل فتوت احمدی. ترجمه ترکی معارج‌النبوة و مدارج‌الفتوة، اثر معین‌الدین محمدبن‌عبدالله فراهی هروی مشهور به ملامسکین (د 907ق/1501م) و در احوال پیامبر گرامی(ص) و مانند متن اصلی مشتمل بر یک مقدمه و 4 بخش (رکن) و یک مؤخره است. از این اثر ترجمه ترکی دیگری نیز هست که آن هم در زمان سلطان سلیمان اوّل انجام گرفته است. نسخه‌های خطی ترجمه آلتی پرمک در قاهره، استانبول، ایاصوفیه، لنینگراد، نیویورک، برلین، هامبورگ، لیندسیانا و اوپسالا باقی است. این کتاب یک‌بار در 1257ق/1841م در استانبول، بار دیگر در 1271ق/1855م در بولاق و بار سوم در 1272ق/1856م در غازان به چاپ رسیده است (استوری، 808-809؛ ریو، 36).
3.کاشف‌العلوم و فاتح‌الفنون. ترجمه‌ای است از شرح تلخیص‌المعانی؛ از این کتاب در کتابخانه عمومی استانبول نسخه‌ای موجود است.
4.جامع لطائف‌البساتین، یا جامع‌الستین، الستین‌الجامع للطائف‌البساتین. اصل کتاب نگاشته تاج‌الدین سیف‌النشر جمال‌الدین ابوبکر ابن‌احمد‌بن‌محمدبن‌زید طوسی است که تفسیری عارفانه بر سوره یوسف در 60 مجلس است. نسخه‌ای خطی از آن در کتابخانه کوپرولو باقی است (استوری، 1/(1)/264-265). به گزارش حاجی خلیفه، آلتی پرمک مطول تفتازانی را نیز به ترکی ترجمه کرده است (2/479).

مآخذ: استوری، ج. آ.، ادبیات فارسی، ترجمه کریم کشاورز و دیگران، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1362ش؛ اهدایی نخجوانی، فهرست خطی؛ بروسه لی، محمد طاهر، عثمانلی مؤلفلری، استانبول، 1333ق؛ برکلمان (آلمانی)؛ حاج‌خلیفه، کشف‌الظنون، استانبول؛ کحاله، عمررضا، معجم‌المؤلفین، بیروت، داراحیاءالتراث‌العربی؛ نیز:

Rieu, Charles, Catalogue for the Turkish Manuscripts in the British Museum, London, 1880.
بخش ادبیات