آلاءُالرَّحمن‌فی‌تَفْسیرِالْقُرآن، تفسیری ناتمام به زبان عربی شامل 3 سورة اوّل قرآن مجید یعنی فاتحه‌الکتاب، بقره، آل عمران و قسمت کمی از سورة نساء، تألیف محمدجوادبن‌حسن بلاغی نجفی (1280-1352ق/1863-1933م)، مفسر، فقیه و متکلّم شیعی امامی. بلاغی، انگیزه و چگونگی نگارش این تفسیر را در نامه‌ای به شاگرد خود، میرزاعلی اردوبادی غروی، بدین شرح بیان کرده است: «به توفیق خدا ... از ذیحجة 1349ق (= آوریل 1931م) به تألیف تفسیری دربارة قرآن کریم، موافق اصول علم و مذهب شیعه شروع کردم، زیرا که من دیدم اَهّمِ تفاسیر نزد ما، مثل تبیان و مجمع‌البیان، در لغت و صرفِ کلمه و قرائات، و تفاسیر امثال عطا و مجاهد ... و اشباههم بسیار بیانات کرده‌اند و ... بحرانی ... احادیث را بدون تحقیقی در آنها نقل می‌کند و در مزایای قرآن شریف بیاناتی نمی‌نماید». باتوجه به این دید انتقادی است که خود به پرداختن تفسیری دست می‌زند تا در عین اختصار، حق مطلب را در تبیین و تفسیر مفاهیم و معارف قرانی ادا کند.
این تفسیر دارای مقدمه‌ای است که مطالبی بدین شرح در آن بررسی شده است: حقیقت اعجاز، دلالت آن بر حقانیت پیامبران، تنوّع معجزات، فلسفة فرستادن قرآن به عنوان یک معجزه برای اعراب جاهلی، امتیاز قرآن بر دیگر معجزات از جهات گوناگون (تاریخی، استدلالی، نداشتن تضاد و تناقش، تشریع یک نظام اجتماعی عادلانه، اشتمال آن بر اخلاق و علم غیب و جز آن)، چگونگی جمع آوری قرآن در یک مصحف و زمان آن، عدم تحریف لفظی قرآن به‌ویژه از دیدگاه شیعة امامی، اختلاف قرائات، نیاز به تفسیر قرآن و شرایط و شئون آن، نقد و تفسیرهایی چون الدّرَالمنثور آلاءالرحمن مشتمل بر مطالب متنوعی است که از جملة آنهاست: بقاء نفس پس از مرگ، شفاعت، جبر و اختیار، تعدّد زوجات در اسلام، مُحکات و متشابهات، وضع انجیلها، نبوّت مسیح، امر به معروف و نهی از منکر، میراث کلاله، مسائل عول تعصیب، میراث پیامبر(ص)، ازدواج موقّت، حرمت میگساری و سابقة آن در ادیان پیشین، تیمّم و وضو.
مؤلف این تفسیر از بحثهای خشک علمی، لغوی، منطقی، فلسفی و کلامی پرهیز کرده است، ولی گاهی، با بهره گیری از روش مَزجی در زمینه‌های گوناگون، از فلسفه و لغت و روایات برای تبیین یک مفهوم استفاده کرده است. مفسّران پس از وی در ایران از پژوهشهای او بهره گرفته‌اند. مؤلف برخی از مآخذی را که در نگاشتن این تفسیر مورد استفاده وی بوده، در مقدمه یاد کرده است. از این تفسیر مجموعاً 2 جزء در یک مجلد چاپ شده است که تا آیة 57 از سورة 4 (نساء) را شامل است. در پایان، جزء دوم آیۀ 6 از سورة 5 (مائده) نیز تفسیر شده است. چاپ اول این تفسیر در 1351ق/1933م در صیدا (لبنان) انجام یافته است.

مآخذ: بلاغی، محمدجواد، آلاءالرّحمن‌فی‌تفسیرالقرآن، قم، مکته‌الوجدانی، جمـ ؛ شریعتی، محمدتقی، تفسیر نوین، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1358ش، صص 36، 37 (مقدمه؛ مشار، خانبایا، فهرست چاپی عربی، ص 5؛ معرفت، محمدهادی، التمهید‌فی‌علوم‌القرآن، قم، مهر، 1396ق، 1/ید؛ واعظ خیابانی، علی، علماء معاصرین، به کوشش محمدباقر آقاخویی کلکته چی، تهران، مطبعة اسلامیه، 1366ق، صص 163-164.
علی رفیعی