آگاه قاجا ر، اردشير ميرزا (د1289ق/1872م)، پسر نهم عباس ميرزا نايل‌السلطنه (1203-1249ق/1788-1823م)، از رجال حكومت قاجار، اديب و شاعر، متخلص به اگاه. در اوان جواني و در روزگار پدرش حكومت گروس و صاين قلعه را داشت. در آغاز سلطنت محمدشاه (د1250ق/1834م) به سركوبي شاهزاده اسماعيل ميرزا، والي شاهرود و بسطام كه در خراسان سر به شورش برداشته بود، مأمور شد و او را مغلوب و به تهران روانه كرد. در پي موفقيت در اين مأموريت، حكومت گرگان و استرآباد به او واگذار شد و مدت 7 سال (1252-1259ق/1836-1843م) در آن ديار حكومت كرد. در 1269 ق / 1852 م كه ناصرالدين‌شاه از تهران بيرون رفت، حكومت دارالخلاقه تهران به او سپرده شد و وي تا 1273ق/1856م در اين مقام باقي ماند؛ در اين زمان، ميرزا موسي تفرشي وزارت او را بر عهده داشت. در 1273ق/ 1857م لقب «ركن‌الدوله» گرفت و به جاي برادرش فيروز ميرزا نصرت‌الدوله، به حكومت آذربايجان فرستاده شد. در دوران سلطنت ناصرالدين‌شاه يك چند حاكم لرستان و خوزستان بود و مدتي نيز حكومت مازندران و گيلان را برعهده داشت. اردشير ميرزا مورد توجه ميرزا ابوالقاسم قائم مقام و ميرزا تقي‌خان‌اميركبير بود و خود نسبت به شاعران و اديبان عنايت خاص داشت. در شاعري بيشتر به مديحه سرايي پرداخته و قصايدي در مدح محمدشاه و ناصرالدين‌شاه و برخي از بزرگان آن زمان، همچون ميرزا اقا‌خان‌نوري صدراعظم، سروده است. غزليات او بيشتر عاشقانه و غنايي است. از شاعران سبك عراقي تقليد مي كند و مضمون تازه در اشعارش كم است. مقداري از اشعار او در مجمع‌الفصجاء نقل شده و نسخه‌هايي از ديوانش در كتابخانه‌هاي مركزي (شم 4481) و ملك (شم 4880) موجود است.

مأخذ: آقا بزرگ، الذريعة، 2/11؛ بامداد، مهدي، تاريخ رجال ايران، تهران، زوار، 1347-1353ش، 1/106؛ ديوان بيگي شيرتازي، احمد، حديقة‌الشعراء، به كوشش عبدالحسين نوايي، تهران، زرين، 1364 ش، صص 58-61؛ سعادت نوري، حسين، رجال د.وره قاجار، تهران، وحيد، 1364ش، ص214؛ شعري اسفهاني، ميرزا طاهر، گنج شايان، تهران، 1272ق، صص 13-32؛ عضدالدوله، احمد ميرزا، تاريخ عضدي، به كوشش عبدالحسين نوايي، تهران، بابك، 1355ش، ص287؛ فرهنگ سخنوران كتابخانه مركزي، فهرست خطي؛ منزوي، احمد، فهرست خطي فارسي، 3/0221 هدايت، رضاخان قليخان، مجمع‌الفصحاء، به كوشش مظاهر مصفا، تهران، اميركبير، 1336ش، 1/22-29؛ هدايت؛ محمود، گلزار جاويدان، تهران، زيبا، 1353 ش، 1/27.
بخش ادبيات