آغاجی، ابوالحسن علیبنالیاس بخارایی، شاعر فارسی زبان سدة 4ق/10م و از امرای
دربار نوحبنمنصور سامانی (366-387ق/977-997م). دربارة واژة آغاجی به «آغاجی،
منصب» رجوع کنید.
ابوالحسن آغاجی معاصر دقیقی شاعر بود و عوفی به «کمال منصب و رفعت قدر» او اشاره
کرده و گفته است: «دقیقی شاعری مادح بود و آغاجی امیری ممدوح». ثعالبی، آغاجی را در
شمار شعرای عربی گوی آورده و ضمن نقل 2 نمونه از اشعار عربی او گفته است که وی گاه
اشعار فارسی خود را به عربی ترجمه میکرده است. به گفتة همو دیوان شعر آغاجی در
خراسان مشهور بوده است.
نام این شاعر در منابع قدیم مانند لغت فرس اسدی، ترجمانالبلاغة رادویانی،
لبابالالباب عوفی والمعجمفیمعاییر اشعارالعجم آمده و در برخی از آنها اشعاری از
او نقل شده است. اشعار اندکی که از او بازمانده، بیشتر اخلاقی و وصفی و عاشقانه
است. این نمونهها توانایی او را در بیان، بهویژه در وصف، نشان میدهد. آغاجی
علاوه بر شاعری، با سوارکاری، تیراندازی، بربط نوازی، نرد و شطرنج نیز آشنا بود.
برخی شرح حالنویسان، آغاجی راب ابوعلی محمدبنالیاس سغدی سمرقندی که او نیز از
امرای دربار سامانیان و والی کرمان بود، اشتباه کردهاند (هدایت، 1/10). نمونههایی
از شعر او را در لبابالألباب (نصف اوّل، ص 32) و گنج سخن (1/47-48) و آتشکدة آذر
میتوان دید.
مآخذ: اسدی طوسی، لغت فرس، به کوشش محمددبیر سیاقی، تهران، 1336ش، صص 12، 19، 32،
40، 52، 60، 97، 123، 155، 167؛ ثعالبی، تتمّهالیتیمه، به کوشش عباس اقبال، تهران،
2/114؛ رادویانی، محمدبنعمر، ترجمانالبلاغه، به کوشش احمد آتش، استانبول، 1949م،
صص 35، 84، 95، 128-129، نیز مقدمة ترکی آن، ص 123-124؛ شمس قیس
رازی،المعجمفیمَعابیر اشعارالعجم، به کوشش مدرس رضوی، تهران، 1314ش، صص 241-242؛
صفا، ذبیحالله، تاریخ ادبیات ایران، ابنسینا، تهران، 1362ش، 1/429-430؛ همو، گنج
سخن، ابنسینا، تهران، 1347ش، 1/47-48؛ عوفی، محمد، لبابالالباب، به کوشش براون،
بریل، لیدن، 1324ق/1906م، نصف اول، صص 33-34؛ همان، به کوشش سعید نفیسی، تهران،
1335ش، صص 623-624؛ نفیسی، سعید، احوال و اشعار رودکی، تهران، 1310ش، 2/516-517؛
هدایت، رضاقلی خان، مجمعالفصحاء، به کوشش مظاهر مصفا، امیرکبیر، تهران، 1336ش.
جعفر شعار