آشُفْتة شیرازی، محمدکاظم (1200-1288ق/1785-1871م)، شاعر و صاحب منصب دیوانی عصر قاجار. او فرزند آقامحمدجعفر کدخدا بود و در خانواده‌ای سرشناس و متمکّن در شیراز به دنیا آمد. در اوان جوانی علم عروض و محاسبات دفتری را فرا گرفت و با ادب پارسی و عربی آشنا شد. او خط نستعلیق شکسته را خوش می‌نوشت. این ویژگیها و نیز اعتبار خانوادگی او سبب شد که وی در کارهای دیوانی ترقّی کند. در 1270ق/1853م پس از انتقال حسام‌السّلطنه مرادمیرزا از فرمانروایی فارس به ولایت خراسان، با او به آن دیار رفت و به کلانتری مشهد و امارت دیوان خانة عدلیّة خراسان منصوب شد. 4 سال در این مقام بود و سپس به شیراز بازگشت و به کشاورزی روی آورد و در این راه کارهای سودمند انجام داد که از آن جمله آوردن آب از رودخانة کردستان به شهر بهبهان بود. وی به خاندان رسول‌اکرم(ص) ارادت و اعتقادی خاص داشت و در تعزیه‌داری و برپاداشتن مجالس یادبود بزرگان دین کوشا بود. شعر او بیشتر غزل، قصیده و مرثیه است. چکامة او به مدح امیرالمؤمنین علی(ع) که در 1277ق/1860م به هنگام ولایت مؤیّدالدّوله‌ابوالفتح‌میرزا در شیراز سروده و در پایان آن به مدح ناصرالدین‌شاه، امین‌السلطان و مؤیدالدوله پرداخته و نیز ملمّع او در وصف جوانی که شاعر در سفر حج او را دیده، از آثار برجستة اوست. از لحاظ اشاره به وقایع تاریخی، برخی اشعار وی، چون قصیده‌ای در وصف زلزلة غزل‌سرایی سعدی و حافظ پیروی کرده و رباعی نیز می‌سروده است. احمد دیوان بیگی‌دوست و تذکره‌نویس معاصر آشفته، اشعار او را بالغ بر 000‘30 بیت، غزلیاتش گزارش کرده است. دست‌نوشته‌های دیوان او در 000‘15 بیت تا سال 1337ق/1918م در شیراز موجود بوده است. آقابزرگ تهرانی می‌گوید که نسخة ناقصی از دیوان او را که اول و آخر آن افتاده بود و نزدیک 750 بیت شعر داشت، نزد سیدمحمد موسوی‌جزایری در نجف دیده است. نمونه‌هایی از اشعار او را دیوان بیگی و رکن‌زادة آدمیت نقل کرده‌اند.

مآخذ: آقابزرگ، الذریعه، 9(1)/7؛ دیوان بیگی، احمد، حدیقه‌الشعراء، به کوشش عبدالحسین نوایی، زرین، 1364ش، 1/39-50؛ رکن‌زادة آدمیت، محمدحسین، دانشمندان و سخن‌سرایان فارس، تهران، اسلامیه، 1338س، 1/30-34؛ فرصت شیرازی، محمدنصیر، آثار عجم، بمبئی، 1314ق، ص 433؛ فسایی، حسن، فارسنامة ناصری، تهران، 1313ق، ص 53.
بخش ادبیّات