آشباخ، یوزف ریترفون ، (1801-1882)، محقق و مورخ آلمانی و یکی از متخصّصان تاریخ اسلام در اسپانیا.
زندگی: آشباخ در هوخست آلمان متولّد شد. تحصیلاتش را در هایدلبرگ با فلسفه و الهیات آغاز کرد، ولی پس از چندی به تاریخ روی آورد. در 1842م به استادی کرسی تاریخ در دانشگاه‌ بن ‌آلمان، منصوب شد. در 1853م مسئولیت همین کرسی را در دانشگاه وین به عهده گرفت و تا 1872م در این مقام باقی ماند و سرانجام در 25 آوریل 1882م در این شهر درگذشت. از آنجا که آشباخ بیشتر زندگی علمی خویش را در وین گذرانده است، در پاره‌ای منابع او را اتریشی خوانده‌اند.
آثار: محور بیشتر پژوهشهای آشباخ دوره‌هایی از تاریخ اسپانیاست که غالباً به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم با تاریخ نفوذ و گسترش اسلام در جنوب غربی اروپا ارتباط پیدا می‌کند. مهمترین آثار او در این زمینه بدین قرار است:
1. «تاریخ اسپانیاییها و پرتغال در زمان سیادت مرابطان و موحدان» ، 2 جلد (چ 1833-1837). جلد اول شامل تاریخ مرابطان (448-541ق/1056-1147م)، امپراتوری کاستیلینها و پیدایش پادشاهی پرتغال، جلد دوم حاوی تاریخ موحّدان (524-667ق/1130-1269م) و سیطرة مسیحیان بر شبه‌جزیرة پیرنه (اسپانیا). مرابطان و موحدان نام 2 سلسله از سلسله‌های اسلامی است که بیش از 2 قرن بر شمال آفریقا و اسپانیا فرمان راندند. آنان در اسپانیا طی جهادهای متعدد، فرمانروایان عیسوی را رام خویش ساختند و مایة گسترش و رونق فرهنگ اسلامی در این شبه‌جزیره شدند. کتاب نامبرده با عنوان تاریخ‌الاندلس‌ فی ‌عهدالمرابطین والموحدین به کوشش محمّد عبدالله عنان به عربی ترجمه شده است.
2. «تاریخ امویان در اسپانیا» دو جلد (1829م). شامل شرح پیشرفتهای قوای اسلام در اندلس در دوران حکومت بنی‌امیه و ظهور امپراتوری مسیحی در اسپانیا. این کتاب یکی از منابع محمدعبدالله عنان در تألیف کتاب معروفش دوله‌الاسلام ‌فی ‌اندلس است.
3. «تاریخ ویزیگوتها» (1872م). شامل تاریخ ویزگوتها یا گوتهای غربی. ویزگوتها مردمی بیابانگرد از نژاد ژرمن بودند که همراه با گوتهای شرقی در قرن 3م در جنوب شرقی اروپا ماندگار شدند و کم کم به تأسیس یک پادشاهی موفق گشتند. در قرن 5م دسته‌های عظیمی از آنان به اسپانیا مهاجرت کردند. در اواخر قرن 7م اعراب از ضعف سیاسی ویزیگوتها استفاده کردند و سپاهی از بربرها و عربها در جبل‌الطارق پیاده کردند و نیروهای ویزیگوتها را از میان بردند. بر اثر گسترش قدرت مسلمانان در جنوب اسپانیا، ویزیگوتها به کوههای شمال این کشور روی آوردند و پادشاهی اسپانیایی ـ گوتیک خود را در 99ق/718م در آنجا بنیاد نهادند. در این نقطه از اسپانیا بود که انحطاط و خروج مسلمانان آغاز شد. مقداری از تحقیقات آشباخ نیز دربارة مورها (مغربیها) است. اسپانیاییها و پرتغالیها به تازه‌واردان مسلمان که مخلوطی از اعراب و بربرهای شمال آفریقا بودند، نام «مور» دادند، ولی رفته‌رفته این اصطلاح با کلمة «مسلمان» (و بالأخص مسلمانان شمال آفریقا) مترادف شد.

مآخذ: آمریکانا، اینترنشنال، ذیل «Visigoths» بستانی (فؤادافرام)؛ لین پول، استانلی، طبقات سلاطین اسلامی، ترجمة عباس اقبال، تهران، دنیای کتاب، 1363ش، صص 34-40، نیز:

London University, Library Catalogue of the School of Oriental and African Studies, I, 1963; University of Chicago, Catalog of the Oriental Institute Library, I. P. 254; Webster's Biographical Dictionary, 1980.
مجدالدین کیوانی