آسَفی، یا اَسَفی، اَسْفی (به فرانسه و انگلیسی سَفی، به پرتغالی سَفیم)، شهری بندری در ساحل اقیانوس اطلس در مراکش واقع در چند کیلومتری جنوب کاپ کنتین . دارای 000‘129 نفر جمعیت (سرشماری، 1971م). اکنون دومین بندر مهم مراکش است. فسفات استخراج شده از نیوسفیه» (لوئی ـ ژانتیلِ پیشین) از این بندر صادر می‌شود. آسفی مرکز مهم صید ماهی و بزرگترین مرکز صنعت کنسرو ماهی (بیشتر ساردین) مراکش است و مجموعاً 35 کارخانه دارد. علاوه بر کنسروسازی صنایع نساجی و سفال‌سازی نیز در این شهر رایج است. با راه‌آهن سراسری مراکش پیوسته است و خط هوایی نیز دارد. یکی از آثار تاریخی مهم آن «رباط» یا قلعة مجاهدین است که در سدة 7ق/13م ساخته شده است. ابن‌خلدون نیز از آن یاد کرده است. قلعه‌ای هم از زمان پرتغالیها در آنجاست که از 914ق/1508م تا 948ق/1541م در دست آنها بوده است. یاقوت حموی نام آن را «اَسَفی» ضبط کرده است و شریف ادریسی وجه تسمیة عامیانه‌ای برای آن آورده است. به گفتة ادریسی، از بندر آسفی تا دماغة «جبل‌الحدید» 60 میل و از دماغه تا «الغیط» واقع در خلیج 50 میل بوده است. از دماغة مازیغن تا آسفی به خط مستقیم 85 میل و به خط غیرمستقیم 130 میل بوده است (صص 73-74). نیز به گفتة وی، آسفی در زمان قدیم آخرین لنگرگاه کشتیها بوده، اما در زمان وی، آسفی در زمان قدیم آخرین لنگرگاه کشتیها بوده، اما در زمان او کشتیها 4 مرحلة دریایی (به گفتة مترجم فرانسوی 400 میل) از آن در می‌گذشته‌اند. آسفی در زمان ادریسی‌آباد بود و بربرهای رَجْراجه و زَوده و دیگران در آن ساکن بودند (ص 74).
پرتغالیها شهر آسفی را در نخستین ماههای 914ق/1508م تصرف کردند و قلعه‌ای در آن بنیاد نهادند که اکنون به کخله معروف است. تقریباً همة استحکاماتی که پرتغالیها ساخته‌اند، امروز پابرجاست. اینان در سایة قدرت فرمانروایانِ متنفذی مانند نوتوفرناندس دوآتایده و به یاری افراد بانفوذ محلی مانند یحیی‌بن تعفوف، آسفی را به مرکزی سیاسی و نظامی تبدیل کردند و آنجا را مبدء لشکرکشی به مراکش ساختند، اما با کشته شدن نونوفرناندس دوآتابده در 922ق/1516م و یحیی‌بن تعفوف در 924ق/1518م، نفوذ پرتغالیها روبه ضعف نهاد. آسفی در 941ق/1534م به دست شرفای بنوسعد افتاد تا آنکه یوحنای سوم پادشاه پرتغال (927-964ق/1521-1557م) تصمیم گرفت این شهر و نیز اَزِمّور را تخلیه کند و قوای خود را در مازیغن متمرکز سازد (11 رجب 948ق/30 اکتبر 1541م). آسفی در زمان شرفای بنوسعد بندر مهم مراکش گردید و تا روی کار آمدن «علویان» یکی از مراکز بازرگانی مسیحیان بود. چون سلاطین علوی مرکز خود را به شمال مراکش یعنی فاس و مکناسه منتقل ساختند، آسفی اهمیت خود را در برابر شهر رباط از دست داد. با اینهمه، بازرگانان اروپایی در اواخر سدة 12ق/18م هنوز در آن دیده می‌شوند. از آغاز قرن 20 آسفی مجدداً اهمیت بندری و بازرگانی بسیار کسب کرد.

مآخذ: ابن‌خلدون، عبدالرحمن، العبر، بیروت. دارالکتاب، 1959م، 6/26، 134، 194، 201؛ ابوالفداء، اسماعیل، تقویم‌البلدان، به کوشش رنو و دوسلان، پاریس، 1840م، صص 130-131؛ ادریسی، محمدبن محمد، نزهه‌المشتاق، به کوشش راینهارت دزی، لیدن، 1866م؛ اسلام آنسیکلوپدیسی؛ بریتانیکا؛ بغدادی، عبدالمؤمن‌بن عبدالحق، مراصدالاصلاع، به کوشش علی‌محمد بجاوی، بیروت، داراحیاءالکتب‌العربیه، 1954م، 1/75؛ بکری، ابوعبید، المغرب فی ذکر بلاد افریقیه، به کوشش بارون دوسلان، الجزایر، 1857م، صص 86-87؛ خوری، سلیم جبرائیل و شحاده، سلیم میخائیل، آثارالادهار، بیروت، 1875م، ص 152؛ عنان، محمد عبدالله، عصرالمرابطین والموحدین، قاهره، لجنه‌التألیف والترجمه والنشر، 1964م، 2/499؛ مایر (Safi)؛ مقری، احمدبن محمد، نفح‌الطیب، به کوشش احسان عباس، بیروت، دارصاد، 1968م، 6/485-486؛ مقریزی، احمدبن علی، المواعظ والاعتبار، به کوشش گاستون ویت، قاهره، انستیتوی فرانسوی باستان‌شناسی مشرق زمین، 1911م، 1/222؛ هازارد، هاری، اطلس تاریخ اسلامی، ترجمة مکحمود عرفان، تهران، ابن‌سینا، 1951م، ص 3؛ یاقوت حموی، ابوعبدالله، معجم‌البلدان، به کوشش فردیناند ووستنفلد، لایپزیک، 1866-1870م، 1/251.
عباس زریاب