آس، یا دِهْ مُورْد، دهی از دهستان آبادة طَشْک واقع در بخش آبادة ظشک از شهرستان
نیریز استان فارس، در شمال دریاچة بختگان و جنوب کوه روشن، در فاصلة 84 کیلومتری
شهرستان نیریز و 10 کیلومتری جادة اصلی نیریز به آبادة طشک، با 244 خانوار و 1231
مفر جمعیت (فرهنگ آبادیهای کشور، 23/146) و 1750 متر ارتفاع و ْ54 و َ1 طول شرقی و
ْ29 و َ45 عرض شمالی (فرهنگ جغرافیائی ارتش). این ده از آن روی که درختِ مُورْد در
آن فراوان یافت میشود به «ده مورد» و در عربی به آس موسوم شده است. آس از مناطق
جلگهای، معتدل و مالاریاخیز به شمار میرود. آب کشاورزی آن از چشمه و چاه
نیمهعمیق تأمین میگردد. اراضی کشاورزی آن 830 هکتار، مراتع طبیعی 100، جنگل 500 و
اراضی باید قابل دایر شدن آن 1000 هکتار است. محصولات آن پنبه، جو، ذرت. کنجد و
گندم است. (فرهنگ آبادیهای کشور، 24/30). درختان آن بنه و بادام کوهی و شغل اهالی
زراعت، باغبانی، دامداری، صنعت گلیم و جاجیم و حصیربافی است. اهالی آس (ده مورد)
فارسیزبان و پیرو مذهب شیعة اثناعشریاند.
سابقة تاریخی: بنا به نوشتة اصطخری (متن عربی، 131؛ ترجمة فارسی، 98) و ابنحوقل (ص
250) ده آس (قریهالآس) در قدیم بودنجام نیز نامیده شده است (اگرچه متن ابنحوقل
اندکی مشوّش است). اصطخری تصریح میکند که قریهالآس به پارسی «ده مورد» نامیده
میشود و دارای کهندژ و باروست (ترجمة فارسی اصطخری، 2/104). بنابه نوشتة ابنحوقل
آس (ده مورد) بر سر راه شیراز به سیرجان واقع بوده و فاصلة میان آن و قریة
عبدالرحمن (آبادة طشک) که در باختر آن جای داشته، 6 فرسنگ و فاصلة میان آس و چاهک 8
فرسنگ بوده است. مستوفی (سدة 8ق/14م) آس را در نزدیکی قریة هرات یاد کرده و هوای آن
را سرد دانسته است (ص 149). فسایی نیز از آس نام برده و آن را جزء آبادة طشک دانسته
است (ص 170).
وضع کنونی: این روستا دارای یک حمّام و دبستان و مسجد است و امامزادهای نیز دارد.
راه ارتباطی آن شنی است و ماشینرو که از 2 راه به جادة اصلی میرسد: راه اول از ده
مورد به چاه سرخ میرود که فاصلة آن 10 کمـ است و راه دوم آن از ده مورد به آباده
ظشک که 13 کمـ است.
مآخذ: ابنحوقل، ابوالقاسم محمد، صورهالارض، بیروت، دارمکتبهالحیاه؛ اصطخری،
ابواسحاق ابراهیم، مسالک و ممالک به کوشش ایرج افشار، تهران، بنگاه ترجمه و نشر
کتاب، 1347ش؛ همو، همان، عربی، لیدن، 1927م؛ فرهنگ آبادیهای کشور (سرشماریهای 1345
و 1355ش)، سازمان برنامه و بودجه، 1349 و 1361ش؛ فرهنگ جغرافیایی ارتش، تهران،
1330ش؛ فرهنگ جغرافیایی ارتش، تهران، 1362ش، 104/29-30؛ فسایی، میرزاحسن، فارسنامة
ناصری، تهران، سنایی؛ مستوفی، حمدالله، نزههالقلوب، به کوشش گای لسترنج، لیدن
1332ق/1913م.
علی رفیعی