آزادیِ شَرْق، نام دو نشریه با مشخصاتی به شرح زیر:
1. نشریه‌ای به مدیریت عبدالرحمن سیف‌آزاد که در رمضان 1339ق/مة 1921م در برلین بنیاد نهاده شد (آزادی شرق، س 1، شمـ 1) و در سالهای 1339-1343ق/1921-1924م، تا شمارة 32 در همین شهر و از آن پس در تهران، بیشتر ماهی یک‌بار، و به ندرت 2 بار در ماه چاپ می‌شد. پس از مدتی تعطیل، بار دیگر انتشار آن در برلین از سر گرفته شد. شماره‌ای از سال هشتم آن (خرداد 1308ش) به صورت جداگانه در آرشیو روزنامه‌های کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران موجود است (سلطانی، شمـ 6، ص 3؛ آزادی شرق، س 8، شمـ 2). سرلوحة این نشریّه تصویری است از نیمکرة زمین که تنی چند با جامه‌های قومی ملتهای خاورزمین دست در دست یکدیگر ـ به نشان اتحاد این ملتها ـ در اطراف آن حلقه زده‌اند. عباراتی از قرآن مجید و سه بیت از اشعار سعدی که با «بنی آدم اعضای یکدیگرند» آغاز می‌گردد در اطراف این تصویر دیده می‌شود. این نشریه لحن تند ضدانگلیسی دارد و از رجال سیاسی و اجتماعی آن زمان با دیدگاههایی گاه کاملاً متضاد که در مخالفت با سیاستهای انگلستان اشتراک نظر دارند، با ستایش یاد می‌کند (آزادی شرق، شمـ 1، ص 3؛ شمـ 2، ص 2؛ 3، شمـ 10؛ شمـ 12؛ س 8، شمـ 2). مطالب آن به زبانهای فارسی، اردو، عربی، ترکی و نیز به زبانهای اروپایی چون فرانسه، انگلیسی و آلمانی، همراه با تصاویر روشن و تاریخی است (شماره‌های مختلف نشریه). افزون بر پرداختن به رویدادهای سیاسی و اوضاع اجتماعی کشورهایی چون ایران، افغانستان، هند، ترکیه، مصر، سودان و دیگر کشورهای عربی، به معرفی دولتمردان این کشورها نیز می‌پردازد (معرفی مشیرالدوله پیرنیا، شمـ 11؛ امان‌الله‌خان پادشاه افغانستان، شمـ 10؛ شکیب ارسلان، شمـ 2؛ میرزاکوچک‌خان، شمـ 40 و جز اینان). این نشریه برای آشنایی با نظرات گروهی از روشنفکران شرق به‌ویژه ایران که میان سالهای 1300-1310ش مبلغ افکار آلمان‌دوستی بودند، دارای اهمیت تاریخی است. سیف‌آزاد، (د شهریور 1350ش)، اهل دامغان و از پیشگامان روزنامه‌نگاری در ایران بود (یغمایی، شمـ 6، ص 375). او نشریة دیگری به نام ایران باستان تأسیس کرد و در کنار روزنامه‌نگاری و فعالیتهای سیاسی (بلوشر، 90، 91، 138، 139) به کارهای ادبی، چون چاپ دیوان عارف و دیوان فروغی بسطامی نیز می‌پرداخت (یغمایی، شمـ 6، ص 375).
2. نشریه‌ای هفتگی، به مدیریت عبدالله رازی که از سال 1324ش در تهران منتشر می‌شد. شماره‌های سال اول آن (1-30، به استثنای شماره‌های 15 و 20) و سال دوم (31-51) و سال سوم (56-78) در آرشیو کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران باقی است. در آخرین شمارة موجود، نام اکبر مسعودی شیرازی به عنوان مدیرمسئول آن یاد شده است.
بنیان‌گذار این هفته‌نامه عبدالله رازی (1273-1334ش) دارای تألیفاتی در تاریخ و ادبیات (شعر و نمایشنامه‌نویسی) است. وی قبلاً مجلة سودمند را در قاهره به زبان فارسی منتشر می‌کرد که بعدها به رستاخیز، و سپس عصر پهلوی تغییر نام داد.
آزادی شرق بیان‌کنددة نظرات سیاسی و اجتماعی رازی است که در مجموع، نوعی التقاط افکار سوسیالیستی و سلطنت‌طلبی بود. این نشریه مدتی توقیف شد و یک چند به نام آزادی خلق منتشر گردید (شماره‌های 6-11، سال 1325ش).

مآخذ: آدمیت، محمدحسن، «یادی از دوست فقید دانشمند»، تاریخ کامل ایران، عبدالله رازی، تهران، اقبال، 1341ش؛ آزادی شرق، (به مدیریت سیف‌آزاد)، شماره‌های مختلف سالهای اول، دوم، سوم و هشتم؛ همان، (به مدیریت عبدالله رازی)، شماره‌های مختلف؛ بلوشر، ویپرت، سفرنامه، ترجمة کیکاووس جهانداری، تهران، خوارزمی، 1363؛ سلطانی، مرتضی، فهرست روزنامه‌های فارسی، (1267 تا 1320ش)، کتابخانة مرکزی و مرکز اسناد، تهران، 1354ش؛ سیف‌آزاد، مقدمة دیوان عارف، تهران، 1341ش؛ یغمایی، حبیب، «وفات سیف‌آزاد»، یغما، س 24 (شهریور 1350).
بخش ادبیات