آدَمِ بْنِ عَبْدُ الْعَزيز، شاعر سدة 2ق/8م كه به ظرافت طبع و نيك‌نفسي معروف بوده است. پدرش عبدالعزيز بن عمر بن عبدالعزيز بن مروان و مادرش دختر سفيان بن عبدالعزيز بن مروان (ه‌ م م) بود. ابوالعبّاس سفّاح، نخستين خليفة عبّاسي (132ـ136ق/750ـ753م) كه امويان را يكسره از دم تيغ مي‌گذراند، از كشتن وي به علت انتسابش به عمر بن عبدالعزيز (حكومت: 99ـ101ق/718ـ719م) صرف‌نظر كرد. آدم در آغاز مي‌گسار و پيرو هوي و هوس خويش بود و برخي اشعارش نيز نشانه‌هايي از سست باوري مذهبي داشت، حتي وي به زندقه نيز متهم گرديد، و به همين سبب به فرمان مهدي، سومين خليفة عباسي (158ـ169ق/775ـ 785م)، بازخواست شد و براي گرفتن اعتراف از وي، 300 تازيانه به او زدند، ولي او آن اتهام را نپذيرفت و اصرار ورزيد كه هرگز نه به انكار خدا برخاسته و نه در وجود او شك كرده است. وي در اواخر عمر، زهد و تقوي پيشه كرد و به عبادت روي آورد و بر همين روش درگذشت. اشعار آدم بسيار اندك است، اما به سبب ظرافتهايي كه در وصف مي‌ و مي‌گساري به كار برده، مورد توجه قرار گرفته است.

مآخذ: ابن فقيه، احمد بن محمد، مختصر البلدان، ترجمة ح. مسعود، تهران، بنياد فرهنگ ايران، 1349ش، ص 111؛ ابن نديم، محمد بن اسحاق، الفهرست، بيروت، دارالمعرفه، ص 230، 231؛ اصفهاني، ابوالفرج، الاغاني، بولاق، 1285ق، 7/60 ـ66؛ خطيب بغدادي، احمد بن علي، تاريخ بغداد، بيروت، دارالكتاب، 7/25ـ27؛ صفدي، خليل بن ايبك، الوافي بالوفيات، به كوشش س. ديدرينگ، بيروت، دارصادر، 1389ق، 5/294ـ297؛ قاموس الاعلام‌ (تركي).
كاظم موسوي بجنوردي