responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه کلام اسلامی نویسنده : جمعی از محققین    جلد : 1  صفحه : 15
اباحيه
فرقه هايى كه رفتار خلاف شرع را مباح مى دانند.
اباحيّه ، از ريشه بَوح و بُوْح به معناى مباح كردن ، حلال دانستن ، و جايز شمردن است (التعريفات ، ص3 ; فرهنگ معين ، ج1 ، ص116) و در اصطلاح ، به فرقه هايى گفته مى شود كه اعتقاد به وجود تكليف نداشته و ارتكاب محارم را روا مى دانند (بحرالرائق ، ص181) و در نزد صوفيه به كسانى گفته مى شود كه خود را مقيد به قيود و وظايف شريعت نمى دانند و مى گويند تقيد به احكام شريعت كار عوام است (نفحات الانس ، ص13 ، كشاف اصطلاحات الفنون ، ج1 ، ص26)و از آن به اباحتى نيز تعبير شده است (حديقة الحقيقة ، ص205).
در ميان مسلمانان نخستين فرقه اى كه اباحه گرى را ترويج نمودمرجئه بود. اين فرقه مدعى است با وجود ايمان ، هيچ گناهى زيان نمى رساند ; چنان كه با كفر ، هيچ طاعتى مفيد نيست (الملل و النحل ، ج1 ، ص 141 ، 161ـ 162). اين فرقه با چنين عقيده اى عملاً زمينه را براى ترويج گناهكارى در ميان مسلمانان فراهم آوردند. ائمه (عليهم السلام) آنها را مورد لعن قرار دادند. امام صادق (عليه السلام) به شيعيان توصيه كرد ، به خاطر خطر تفكر مرجئه ، فرزندانشان را حديث بياموزند (المحاسن ،ج2 ، ص605 ; كافى ، ج6 ، ص47). امام صادق (عليه السلام) در نقد ايمان بدون عمل فرموده است:ملعون ملعون من قال: الإيمان قول بلا عمل (بحارالانوار ، ج66 ، ص19).
فرقه هاى ديگرى كه عملاً اباحه گرى را در جامعه اسلامى رواج مى دادند عبارتند از:خطابيه پيروان ابوالخطاب محمد بن ابو زينب (المقالات والفرق ،ص63) ; معمريه پيروان معمر بن عباد سلمى (مواقف ، ج2 ، ص667) ; نصيريه پيروان محمد بن نصير نميرى (اختيار معرفة الرجال ،ص805) ; بشريه پيروان محمد بن بشير كوفى (المقالات والفرق ، ص60) ; مخمسه پيروان ابوالخطاب ;علبائيه پيروان بشّار شعيرى (المقالات والفرق ، ص63) و نزاريه كه شعبه اى از اسماعيليه مى باشد. براى احكام شرعى و تكاليف عبادى چون نماز ، زكات و حج ، تأويلات خاصى داشتند و مى گفتند كه مقصـود از واجبـات شـرعى قـومى اسـت كـه دوستـى آنـان واجـب اسـت ، و محرمات عبارتند از قومى كه بايد آنان را دشمن داشت و از ايشان تبرى جست (تبصرة العوام ، ص181ـ 182).
و در ميان كيسانيه ، سه فرقه به نام هاى حمزيه ، جناحيه و بيانيه به اباحه گرى معروف اند. حمزيه پيروان حمزة بن عماره بربرى بودند. او باور داشت كه هر كس امام را بشناسد از قيد رعايت واجبات و محرمات دين آزاد خواهد بود (المقالات والفرق ، ص56 ; فرق الشيعه ، ص49ـ 50). جناحيه پيروان عبداللّه بن حارث بوده و از اين رو به حارثيه نيز معروف اند. اين گروه نيز گمان مى كردند كه با شناخت امام ، تكليف برداشته مى گردد (المقالات والفرق ، ص56 ; فرق الشيعه ، ص150).بيانيه پيروان بيان بن سمعان بودند. گروهى از آنان معتقد بودند كه بخشى از شريعت اسلام توسط بيان نسخ گرديده است ، لذا به بخشى از واجبات عمل نمى كردند و نسبت به برخى از محرمات بى اعتنا بودند (الفرق بين الفرق ، ص145). ابومسلميه ، گروهى است منتسب بهراونديه ، اين فرقه شناخت امام را براى رستگارى كافى مى دانستند و خود را از قيد رعايت واجبات و احتراز از محرمات آزاد مى پنداشتند (فرق الشيعه ، ص75).
برخى از نويسندگان كتاب هاى ملل و نحل مدعى اند كه اين فرقه ها متأثر از دين مجوس و مزدك اند و يا باقى مانده آنان مى باشند ، زيرا آنان اكثر اعمالى را كه در اسلام حرام و در آيين مزدك حلال بوده مباح مى شمردند. (الفرق بين الفرق ،ص75 ; اعتقادات فرق المسلمين والمشركين ، ص74).

منابع
(1) اختيار معرفة الرجال ، طوسى ، محمد ، به كوشش ميرداماد استرابادى ، قم ، 1404ق ؛
(2) اعتقادات فرق المسلمين والمشركين ، فخر رازى ، محمد ، به كوشش على سامى النشار ، قاهر ، 1356ق ؛
(3) بحارالانوار ؛
(4) مجلسى ؛
(5) محمد باقر ؛
(6) مؤسسة الوفاء ؛
(7) بيروت ؛
(8) 1403 ؛
(9) بحرالرائق ، نجم الدين مصرى ، دار الكتب العلميه ، اول ،بيروت ، 1418 ؛
(10) تبصرة العوام ، رازى ، مرتضى بن داعى ، اقبال ، تهران ،1312هـ ؛
(11) التعريفات ، جرجانى ، على بن محمد ، دارالسرور ، لبنان ؛
(12) حديقة الحقيقة ، سنائى ؛
(13) ابوالمجد مجدود آدم ؛
(14) الفرق بين الفرق وبيان الفرقة الناجية ، بغدادى ؛
(15) عبد القاهر بن طاهر بن محمد ابومنصور ؛
(16) الآفاق الجديدة بيروت ؛
(17) 1977 ؛
(18) فرق الشيعه ، نوبختى ، حسن بن موسى ، انتشارات مكتبة الفقيه ، قم ؛
(19) فرهنگ معين ؛
(20) معين ؛
(21) محمد ؛
(22) مؤسسه انتشارات اميركبير ، تهران ؛
(23) 1376ش ؛
(24) كافى ، كلينى ، محمد بن يعقوب ، دار احياء التراث العربى ،بيروت ، 1421ق ؛
(25) كتاب المقالات والفرق ، اشعرى قمى ، سعد بن عبداللّه ابوخلف ، علمى فرهنگى ، تهران ، بى تا ؛
(26) كشاف اصطلاحات الفنون ، تهانوى ، على ، به كوشش آلويس شپرنگر ، كلكته ، 1861م ؛
(27) المحاسن ، برقى كوفى ، احمد بن محمد ، دارالكتب الاسلاميّه ، تهران ، بى تا ؛
(28) ملل و نحل ، شهرستانى ؛
(29) ابوالفتح محمد بن عبد الكريم ؛
(30) بيروت ؛
(31) مواقف ، ايجى ، دارالجيل ، اول ، لبنان ،1417 ؛
(32) نفحات الانس ، جامى ، عبد الرحمان ، به كوشش مهدى توحيدى پور ، تهران ، 1337ش.؛
رحمت الله ضيائى أُرزگانى
نام کتاب : دانشنامه کلام اسلامی نویسنده : جمعی از محققین    جلد : 1  صفحه : 15
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست