حاجى اشرفى ، محمدبن محمدمهدى مازندرانى بارفروشى، مشهور به حجت اشرفى و ملقب به حجةالاسلام، فقیه شیعى قرن سیزدهم و چهاردهم. وى در 1220 در قصبه اشرف (بهشهر) مازندران به دنیا آمد (حبیبآبادى، ج 3، ص678ـ 679؛ مهجورى، ص 80؛ قس مشار، ج 5، ستون 849، كه تولد او را در حدود 1232 ذكر كرده است). حاجیاشرفى بیشتر عمر خود را در بارفروش (بابُل كنونى) گذراند (قزوینى، ص 35) و در همانجا به تحصیل مقدّمات پرداخت (مهجورى، همانجا). او عمدتآ نزد سعیدالعلماء مازندرانى دانش آموخت و از وى اجازه اجتهاد نیز گرفت (رجوع کنید به موسوى اصفهانى، ج 1، ص 125؛ مهجورى، همانجا). در حوزه علمیه نجف از محمدحسن نجفى* معروف به صاحب جواهر و شیخ مرتضى انصارى* بهره علمى برد و بعد از اتمام تحصیلات به بابل بازگشت و همانجا ساكن شد (حرزالدین، ج 2، ص 227؛ حبیبآبادى، ج 3، ص 678؛ مهجورى، همانجا).
حاجى اشرفى در علوم حدیث، تفسیر، حكمت، كلام، فقه و اصول متبحر بود (مهجورى، همانجا) و عدهاى از مردم ایران از او تقلید میكردند (اعتمادالسلطنه، ج 1، ص 194؛ قمى، ج 2، ص 628). او را صاحب كرامات، زاهد، عابد و خوش سخن وصف كرده و برخى او را متمایل به تصوف دانستهاند (رجوع کنید به معصوم علیشاه، ج 3، ص 652؛ اعتمادالسلطنه، همانجا؛ شریف رازى، ج 3، ص 161ـ162؛ موسوى اصفهانى، ج 1، ص 124؛ مهجورى، همانجا). او در 1315 در بابل درگذشت و همانجا دفن شد. بقعه وى هم اكنون زیارتگاه است (آقابزرگ طهرانى، ج 2، ص 46؛ شریفرازى، ج 3، ص 161؛ قس شریف كاشانى (ص 108) كه عمر او را بیش از صد سال ذكر كرده است).
تألیفات حاجى اشرفى عبارتاند از: اسرارالشهادة، به فارسى، كه در 1315 و 1322 (? 1312) به چاپ رسیده است؛ ذریعةالنجاة، رساله عملیه او به فارسى، در عبادات و بعضى ابواب معاملات، كه در 1312 (یا 1316) چاپ شد؛ شعائر الاسلام فى مسائل الحلال و الحرام، معروف به «سؤال و جواب»، كه شرح شرایع الاسلام محقق حلّى است و در 1312
در تهران چاپ شد (مدرس تبریزى، ج 1، ص 129؛ آقابزرگ طهرانى، ج 2، ص 46، ج10، ص 32، ج 11، ص 218، ج 12، ص 249، ج 13، ص 328، ج 14، ص 191؛ مشار، ج 2، ستون850؛ موسوى اصفهانى، ج 1، ص 125).
منابع : (1) آقابزرگ طهرانى؛ (2) محمدحسنبن على اعتمادالسلطنه، المآثر و الآثار، در چهل سال تاریخ ایران، چاپ ایرج افشار، ج 1، تهران : اساطیر، 1363ش؛ (3) محمدعلى حبیبآبادى، مكارم الآثار در احوال رجال دو قرن 13 و 14 هجرى، ج 3، اصفهان 1351ش؛ (4) محمد حرزالدین، معارفالرجال فى تراجم العلماء و الادباء، قم 1405؛ (5) محمدشریف رازى، گنجینه دانشمندان، تهران 1352ـ1354ش؛ (6) حبیباللّهبن على مدد شریف كاشانى، لبابالالقاب فى القاب الاطیاب: فیه معرفة احوال الرجال من علماءالشیعة، كاشان 1372ش؛ (7) محمد قزوینى، «وفیات معاصرین»، یادگار، سال 3، ش 3 (آبان 1325)؛ (8) عباس قمى، فوائدالرضویه: زندگى علماى مذهب شیعه، تهران [?1327ش[؛ (9) محمدعلى مدرس تبریزى، ریحانةالادب، تهران 1374ش؛ (10) خانبابا مشار، مؤلفین كتب چاپى فارسى و عربى، تهران 1340ـ 1344ش؛ (11) محمدمعصومبن زینالعابدین معصوم علیشاه، طرائق الحقائق، چاپ محمدجعفر محجوب، تهران [? 1318[؛ (12) محمدمهدى موسوى اصفهانى، احسنالودیعة فى تراجم اشهر مشاهیر مجتهدى الشیعة، او، تتمیم روضاتالجنات، بغداد [? 1348[؛ (13) اسماعیل مهجورى، دانشمندان و رجال مازندران، به كوشش هدایتاللّه مهجورى، (تهران 1353ش).