responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 3883

 

تمنه ، بزرگترین گروه قومی در سیرالئون . این گروه که 000 ، 425 تن از ایشان مسلمان اند، بیش از یک سوم جمعیت 8ر3میلیونی سیرالئون را تشکیل می دهند و حدود یک سوم قلمرو آن را در اختیار دارند. تمنه ها (تیمنه ، تیمانی ) در بخش شمالی منطقة ساحلی بیشه زار و بخشهای مرکزی جنگلهای بارانی ساکن اند. آنان به قلمرو فرهنگی ای تعلق دارندکه جورج مرداک در > افریقا، مردم آن و تاریخ فرهنگ آنها < آن را کرو و خرده فرهنگ مندی نامیده است . اکثر گروههای قومی سیرالئون و لیبریا و بعضی مناطق ساحل عاج و گینه چنین هویتی دارند. دیوید دالبی در کتاب > زبانهای مِل : طبقه بندی جدید زبانهای جنوب آتلانتیک غربی < ، تمنه ها را در گروه مِل از خانوادة زبانی کنگو ـ کردفانیِ گرینبرگ قرار می دهد. اگرچه تاکنون تمنه ها بدقت مطالعه نشده اند، وجوداختلافات لهجه ای در میان تمنه زبانان مشهود است .

هنگام ورود پرتغالیها، تمنه ها در شبه جزیرة فریتاون ساکن بودند. اراضی نخستین مستعمرات در فریتاون ، از مالکیت فرمانروایان تمنه خارج شد. شهر فریتاون در سرزمین تمنه ها ساخته شده و تمنه ها بزرگترین گروه قومی آن را تشکیل می دهند و هنوز از شهر فریتاون با عنوان « شهر خودشان » یاد می کنند. حدود 80 تا 90% تمنه ها کشاورزند. محصول عمده در مناطق خشک و در ارتفاعات و مناطق بارانی و مردابی برنج است . از محصولات درجة دوم آن مانیوک ، بادام زمینی ، ارزن و انواع میوه و سبزی است . بسیاری از این محصولات ، به همراه فرآورده های روغن نخل ، تنباکو، زنجبیل و کولا، برای فروش وارد بازارهای مختلف می شود. ماهیگیری با فنون گوناگون در امتداد ساحل و رودخانه ها صورت می گیرد.

میزان تراکم جمعیت در حدی مطلوب قرار دارد و بنابراین شکار اهمیت چندانی ندارد. محدودیت مراتع و عوامل دیگر مانع نگهداری انبوه گله های گاو است ، ولی تعدادی گاو و دیگر حیوانات اهلی در سراسر منطقه یافت می شود. تمنه ها در فرصتهای به دست آمده به فعالیتهای گوناگون درآمدزا می پردازند. در خلال سالهای 1331 تا 1340 ش /1952ـ1961، در واقعة «تبِ الماس » در بخش کونو ، عدة کثیری از تمنه ها شرکت کردند و قبل از تعطیلی آن ، بیشترین نیروی کار معدن آهن مارامپا را تشکیل می دادند. بسیاری از تمنه ها به مراکز کار و نواحی در حال رشد، چه در شهرهای دور از مرکز و چه در فریتاون ، پایتخت ملی ، مهاجرت کردند.

در قرن یازدهم /هفدهم ، مبلّغان بسیاری که به تمنه می آمدند، اسلام را به آنجا بردند. سیرالئون در قرن دوازدهم / هجدهم ، به طور کلی از جنگهای سخت سپاه اسلام در سودان در امان ماند، اما در قرن دوازدهم / هجدهم پیروزی مسلمانان فولانی در فوتاجالون تمنه ها را به طور غیرمستقیم تحت تأثیر قرار داد. مردم فولانی و تجار مسلمان نیز با برقراری تجارت ساحل شرقی به منطقة تمنه نفوذ کردند و در مراکز تجاریِ رو به گسترش ساکن شدند، ازدواج محلی کردند و به طور محدود به تبلیغ دین خود پرداختند. بدینسان نخستین مراکز مسلمان نشین در ناحیة تمنه شکل گرفت . در طی قرن چهاردهم / بیستم ، اسلام گسترش یافت و همچنان رو به گسترش است . مسلمانان غیرتمنه ای ساکن میان تمنه ها پیرو فقه مالکی رایج در سودان غربی اند که ظاهراً زمینة تغییر دین برخی از تمنه ها را ایجاد کردند.

در 1328 ش / 1949 تمنه ها به 44 رئیس نشین ، هر یک با یک پیشوای اعظم و چند رئیس نشین کوچکتر تقسیم شدند. اختلاطهایی که بعداً صورت گرفت ، از تعداد رئیس نشینها کاست . در سیرالئون نظام دیوانیِ رئیس نشینها به حوزه هایی تقسیم می شود و حوزه های رئیس نشینهای تمنه ، ایالت شمالی را تشکیل می دهند. از زمان استقلال ، در 1340 ش /1961 مردم تمنه در حزب مردم سیرالئون و سپس در اجلاس همگانی ، شرکت فعال داشته اند. رئیس نشینهای تمنه را می توان هم در زمرة گروههایی طبقه بندی کرد که در آن جمعی از مردان

مراسم انتصاب رئیس قبیله را رهبری می کنند، و هم گروههایی که در آنها روحانیون مسلمان به اجرای شعائر مذهبی می پردازند. در رئیس نشینهای مسلمان ، رؤسای کوچکتر با عنوان الامامی یا سنتی جی شناخته می شوند. بسیاری از رؤسای مسلمان تمنه به مکه رفته و عنوان الحاجی را به نام خویش افزوده اند، مانند الحاجی الامامی سوری ، آخرین پیشوای بزرگ گروه اصلی کونیک .

در دادگاه عالی ، شهود برحسب مذهب خویش ، به قرآن ،انجیل یا طلسمات سنّتی سوگند یاد می کنند. امروزه هر یک از روستاهای تمنه رئیس بر گزیده ای دارد که به عنوان رابط ، اوامر حاکمان عالی رتبه را به مردم ابلاغ می کند. در هر روستا نمایندگان خانواده ها بسیاری از اختلافات را با گفتگو حل می کنند.

اصل و نسب در میان تمنه ها پدرتباری است . شایستگی ریاست قبیله نه تنها جزو حقوق موروثی است بلکه از میان اشکال مالکیت بیشتر به صورت پدرتباری است ؛ بنابراین ، هر فرد، اعم از مذکر یا مؤنث ، نخست با موقعیت پدری خود شناخته می شود، گرچه یک نسبت قومی درجة دوم قوی نیز بر اساس موقعیت مادرِ پدر تداوم می یابد. ازدواج با انتقال ثروت از حصّة پدری داماد به حصّة پدر عروس رسمیت می یابد و تأیید می شود و در مقابل جهیزیه ای مختصرتر یا وجهی به طرف دیگر بر می گردد.

تعدد زوجات در میان تمنه ها تقریباً رایج است . شاید 30 تا 45% مردان روستایی دو یا چند همسر دارند. نام دوم هر فرد نشان دهندة گروه خویشاوندی و نسبی یا ابونا است . در میان تمنه ها حدود 25 تا 30 نمونه از چنین تبارهای قومی وجود دارد. قبلاً اعضای هر ابونا، دارای تحریمهایی در دستور غذایی بودند، ولی امروزه این سنّت عمدتاً نادیده گرفته می شود. تقریباً همة دختران در سالهای آخر دورة قبل از نوجوانی یا در ابتدای نوجوانی به انجمن بوندو یا سین وارد می شوند. تربیت بوندویی بر مهارتهای خانه داری و آرمانهای رفتاری بانوان تأکید می ورزد. در رئیس نشینهای جنوبی ، که اسلام نفوذ کمتری دارد، بیشتر پسران جوان به انجمن پورو وارد می شوند.

درگیری میان تمنه های مسلمان و تمنه های پورو، سابقه ای ریشه دار و گاهی تلخ و اندوهبار دارد؛ مقامات محلی پورو راهها را می بستند و برای تاجران مالیات وضع می کردند یا بدهکارانِ بدحساب محلی را در بیشه زارهای پورو مخفی می کردند تا مانع پرداخت بدهی آنها به تاجران مسلمان شوند. امروزه مسلمانان تمنه فهرست طویلی از اتهامات علیه مردم پورو در اختیار دارند، از جمله اینکه مردم پورو به خدا اعتقاد ندارند و سنگها و ارواح را می پرستند، دخانیات مصرف می کنند و مشروبات و غذاهایی می خورند که برای مسلمانان تحریم شده است ، جنازه را لمس می کنند و از بخشهایی از اجساد در ساخت دارو استفاده می کنند، مقامات پورو کورکورانه جادو و داروهای مضر به کار می برند و بدین ترتیب به انسانهای بی گناه آسیب می رسانند. رفتار مردم پورو نسبت به مسلمانان متکبرانه است و مسلمانان را با عنوان توهین آمیز انبورکه ، کودک می نامند. در مقابل ، پوروها نیز میل ندارند کافر یا غیرمعتقد خوانده شوند و آن را توهین آمیز می دانند. پوروها مسلمانان را متهم می کنند که از نوشیدن شراب خرما و از خوردن گوشت خوک ، که به طور سنّتی مطبوع و مطلوب است ، امتناع می ورزند، از قربانی کردن برای ارواح نیاکان یا روح پورو خودداری می کنند، و اجازة ازدواج زن مسلمان را با مرد غیرمسلمان نمی دهند. آنان معتقدند که اسلام دینی غیرتمنه ای است و پورو بخش مکمل روش زندگی تمنه است که باید حفظ شود.

هم زمان با ورود به انجمن پورو، برای پسران نامی پورویی انتخاب می شود که از آن پس به عنوان نام کوچک او به کار می رود. جوانان مسلمان که تازه به جامعة اسلامی وارد شده اند و آنان که از دین دیگر به اسلام گرویده اند، نام پورویی خود را رها می کنند و در عوض نامی اسلامی ، همچون محمد، علی و ... ، بر می گزینند.

تمنه ها در مناطق روستایی و شهری کانونهایی برای تفریح و تعاون و اهداف دیگر تشکیل می دهند. تمنه ها در کانون برادری اسلامی سیرالئون فعالیت می کنند. این کانون در میان فعالیتهای دیگر، به مدارس ابتدایی و راهنمایی کمک اقتصادی و خدماتی می کند. به طور کلی ، اِخْوان (طریقت ) یا اخوت صوفیانه در گذشته و حال فاقد اهمیت بوده است . در آنجا طریقت های قادریه * و تجانیه * حضور دارند، ولی جوامع مسلمان متشکل از آنان نیستند.

اسلام در زندگی اجتماعی و سیاسی تمنه ها رسوخ کرده ، اما جذب اعتقادات و رسوم مسلمانی در بین آنها به طور یکسان صورت نگرفته است . در گذشته ، مسلمانان مهاجر از نظر تجاری و سیاسی خدماتی انجام داده اند، اما این خدمات شامل پیشگویی و جادوگری نیز بوده است . تمنه ها عناصر بسیاری را، که با فرهنگ سنّتی آنان هماهنگ است ، از اسلام گرفته اند. روحانی مسلمانی که آیة قرآنی را بر کاغذی می نوشت و در کیسة چرمی که همراه فرد بود، قرار می داد، شکل تازه ای از افسون سنّتی را ابداع می کرد، ولی تهدیدی برای آیین مرسوم به وجود نمی آورد. به همین ترتیب ، پیشگوی سنّتی تمنه روشهای مختلفی به کار می بُرد؛ روحانیون مسلمانان روش تازه ای برای پاسخ به پرسشهای کهن تدارک می دیدند. عناصر اسلامی در مراسم قربانی و امور کشاورزی ، مراسم تشییع جنازه و تطهیر بیوه زنان در پی خاکسپاری شوهرانشان نیز یافت می شود. در این میان تعداد بسیاری از وامواژه های عربی در گنجینة لغات تمنه وارد شده است .

معمولاً معابد روستاها در حومة آنها و غالباً نزدیک خانه های سنّتی ( بزرگداشت ) ارواح یا جانشین آنها هستند. هم زمان با رشد جامعة اسلامی ، مسجد به شیوة سنّتی ساخته می شود.

در شهرهای دور، اقلیتی از جوامع غیرتمنه ای مسلمان و گروه در حال رشدی از مسلمانان تمنه وجود دارند که از اسلام مالکی آگاهی بیشتری دارند و در اعمال و اعتقادات خود معتصب ترند. مساجد شهری ، بزرگتر و پیشرفته ترند و آنها را ثروتمندان بنا می کنند. در شهرهای دور و در فریتاون در شب بیست وهفتم ماه رمضان ، جوانان مسلمان فانوس یا شاخه های نخل با تصاویر حیوانات یا زورق به اطراف حمل می کنند.

فعالیت پیروان غلام احمد قادیانی (احمدیه * ) در 1316 ش /1937 در سیرالئون آغاز شد ولی تلاشهای اولیه که در مانگ بور و راکوپر در منطقة تمنه صورت گرفت ، موفقیت آمیز نبود. در 1321 ش /1942 فرقة احمدیه در ماگبوراک ، از شهرهای درجه دوم تمنه ، استقرار یافت . برخی از تمنه های ثروتمند و صاحب نفوذ به آن پیوستند، مسجد و مدرسه ای هم ساخته شد. میان احمدیها و اکثریت مسلمان مالکی اختلافاتی پدید آمد.


منابع :


(1) Michael P. Banton, "Adaptation and integration in the social system of Temne immigrants in Freetown", Africa , 12/4 (1956), 354-368;
(2) John I. Clarke, Sierra Leone in maps , London 1966;
(3) David Dalby, "The Mel languages: a reclassification of southern `west Atlantic'", African language studies , 6 (1965), 1-17;
(4) J. L. Dawson, `Temne witchcraft vocabulary", Sierra Leone language review , 2 (1963), 16-22;
(5) Vernon R. Dorjahn, "African traders in central Sierra Leone", in Markets in Africa , ed. P. Bohannan and G. Dalton, Evanston: Northwestern University Press, 1962;
idem, "The changing political



(6) system of the Temne, " Africa , 30/2 (1960), 110-140;
idem, "The extent and nature of political knowledge in Temne society", Journal of Asian and African studies ,

(7) 3/3 (1968), 51-63;
idem, "Fertility, polygyny and

(8) their inter-relations in Temne society", American anthropologist , 60/5 (1958), 838-860;
(9) idem, "Migration in central Sierra Leone: The Temne chiefdom Kolifa Mayosa", Africa , 45/1 (1975), 28-47;
idem, "The organization and functions of the Ragbenle society of

(10) the Temne", Africa , 29/2 (1959), 156-170;
(11) idem, "Rural-urban differences in infant and child mortality among the Temne of Kolifa", Journal of anthropological research , 32/1 (1976), 74-103;
(12) idem, "Some aspects of Temne divination", Sierra Leone bulletin of religion , 4/1 (1962), 1-9;
(13) idem, "Some rural-urban marriage differentials: The Temne of Magburaka town and its environs", Urban anthropologist , 2/2 (1973), 161-181;
(14) idem, "Tailors, carpenters and leather workers in Magburaka", Sierra Leone studies , 20 (1967), 158-172;
(15) idem, Temne household size and composition: rural changes over time and rural-urban differences", Ethnology , 16/2 (1977), 105-127;
(16) Vernon R. Dorjahn and Thomas C. Hogg, "Job satisfactions, dissatisfactions and aspirations in the wage labor force of Magburaka, a Sierra Leone Town", Journal of Asian and African Studies , 1/4 (1966), 7-24;
(17) H. Fisher, "`Ahmadiyya' in Sierra Leone", Sierra Leone bulletin of religion , 2/1 (1960), 1-10;
David P. Gamble, "The Temne family in a modern town (Lunsar) in Sierra Leone, Africa , 33/3

(18) (1963), 209-226;
(19) Michael P. Ganton, "Social alignment and identity in a west African city", in Urbanization and migration in west Africa , ed. Hilda Kuper, Berkeley: University of California Press, 1965;
(20) idem, West African city: a study of tribal life in freedom , London 1957;
(21) Milton E. Harvey, "Makeni: a geographical study of a growing Northern town and its environs", Sierra Leone geographical journal , 11 (1967), 26-41;
(22) J. F. Hopewell, "Muslim penetration into French Guinea, Sierra Leone and Liberia before 1850", ph. D. dissertation, Columbia Unversity, 1958;
(23) Allen M. Howard, "Big men, traders and chiefs;
power, commerce and spatial change in the Sierra Leone-Guinea plain, 1865-1895", ph.D. dissertation,

(24) University of Wisconsin, 1972;
(25) Ade Ijagbemi, "A history of the Temne-speaking peoples", ph.D. dissertation, University of Edinburgh, 1968;
(26) Roy Lewis, Sierra Leone , London 1954;
(27) James Little john, "The Temne Ansasa", Sierra Leone studies , 13 (1960), 32-35;
(28) idem, "The Temne house", Sierra Leone studies , 14 (1960), 63-79;
(29) idem, "Temne space", Anthropological quarterly , 36/1 (1963), 1-17;
(30) M. McCulloch, People of Sierra Leone , London 1950;
(31) George Peter Murdock, Africa: its peoples and their culture history , New York 1959;
(32) David E. Skinner, "Islam in Sierra Leone during the nineteenth century", ph.D. dissertation, University of California, 1971;
(33) Antony H. Smith, "Social and cultural factors in child mortality among the Temne of Magburaka, Sierra Leone", ph.D. dissertation, University of Oregan, 1981;
(34) Northcote W. Thomas, Anthropological report on Sierra Leone , pt. 1: Law and customs of the Timne and other tribes , London 1916;
(35) J. Spencer Trimingham , Islam in west Africa , London 1959;
(36) J. Spencer Trimingham and C. H. Fyfe, "The early expansion of Islam in Sierra Leone", Sierra Leone bulletin of religion , 2/12 (1960), 30-39;
(37) A. K. Turay, "Temne supernatural terminology", Sierra Leone bulletin of religion , 19/2 (1967), 50-53;
(38) Kenneth C. Wylie, The political kingdoms of the Temne: Temne government in Sierra Leone, 1825-1910 , New York 1977.

/ ورنون دورجن ، تلخیص از ( > مردمان مسلمان < ) /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 3883
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست