تقلید(2) ، مراسمِ شمشیربستن سلاطین عثمانی در یکی از نخستین روزهای جلوس . این مراسم ــ که در منابع قدیم به آن «تقلیدالسیف » و «تقلید شمشیر» می گفته اند ــ معادل مراسم تاجگذاری پادشاهان بوده است . هر سلطان برای مراسم شمشیر بستن ، در یکی از صبحهای روز دوم تا هفتم پس از مراسم بیعت ، سوار بر اسب یا قایق سلطنتی از قصر خارج می شد و به آرامگاه ابوایّوب انصاری در محلة ایّوب استانبول می رفت

و در آنجا شمشیر می بست و سپس مزار یک یک اجداد خود

را زیارت می کرد و به قصر باز می گشت . در تمام مسیر، وزیراعظم ، شیخ الاسلام ، قاضی عسکرها، نقیب الاشراف و برخی از مقامات دولتی همراه سلطان بودند. سلطان ، اگر

از راه دریایی به ایّوب می رفت ، از راه خشکی به قصر باز می گشت ، و برعکس . در این مراسم برسر مردم ، پول تازه ضرب شده به نام سلطان جدید می پاشیدند و بین ایشان گوشت قربانی پخش می کردند. همچنین ، هرگاه سلطان از راه خشکی به قصر باز می گشت ، «کدخدای دربانان » و «میرآخور ـ آغا» از محل آرامگاه تا دروازة قصر، عریضه های مردم را، که به سلطان می نوشتند، جمع می کردند.

پیشینة تقلید یا همان شمشیربستنِ رسمی ، دقیقاً معلوم نیست . به گفتة دسن ، اول بار آق شمس الدین در آرامگاه ابوایّوب به کمر سلطان محمد فاتح (حک :855 ـ886) شمشیر بسته است ، ولی در منابع ترکی چنین مطلبی دیده نمی شود. از قرن یازدهم بود که سلاطین زیارت مزار اجداد خود را معمول کردند که این عادت یا رسم را «تربت لَر زیارتی » (زیارت تربتها) نامیدند (سلانیکی ، ص 132). بعدها این رسم به زیارت مزار سلطان محمد فاتح منحصر شد. به گفتة مورخان ترک ، اولین مراسم تقلید در زمان مصطفای اول (1026ـ1027 و 1031ـ 1033) بوده است (نعیما، ج 1، ص 320؛
پچوی ، ج 2، ص 361).

مراسم تقلید، ظاهراً پیش از زمان سلطان مصطفای اول ، صرفاً ماهیت دینی داشته و بعد از او به صورت رسم درباری در آمده است . اما بعضی از سلاطین ، از جمله مصطفای دوم (حک : 1107ـ 1115) و مراد پنجم (حک : 1293)، این رسم را اجرا نکرده اند (نوری ، ج 1، ص 91 به بعد). آخرین مراسم تقلید در زمان جلوس محمد ششم (حک : 1336ـ1341) انجام شد.

تقلید، از اوایل دورة اسلامی و پیش از رفتن به غزوات به صورت رسم اجرا می شده است . بعضی از دانشمندان ، پیشینة رسم شمشیربستن ممالیک مصر از طرف خلفای عباسی را به همان رسم صدر اسلام مربوط می دانند (دسن ، ج 1، ص 306). ترکان عثمانی نیز روایت کرده اند که شمس الدین بُخاری (امیر سلطان ) برای سلطان مراد دوم (حک : 824 ـ 848) در بورسه شمشیر بسته بود (عالی ، ج 5، ص 195؛
صولاق زاده ، ص 139). معمولاً شیخ الاسلام شمشیر را به کمر سلطان می بست (برای نمونه رجوع کنیدبه نعیما، ج 4، ص 328؛
سلاحدار، ج 2، ص 309)، ولی این قاعده ای ثابت نبود و در قرون اخیر این کار را اشخاص دیگر، برای مثال نقیب الاشراف ، نیز انجام می دادند.

در بارة شمشیری که سلاطین در مراسم تقلید به کمر می بستند، نظرها مختلف است ؛
به عقیدة هامر ـ پورگشتال (ج 3، ص 2148) این شمشیر از آنِ پیامبر اکرم صلی اللّه علیه





وآله وسلم ، و به عقیدة احمد لطفی از آنِ عُمَر بوده است ، لیکن این ادعاها بی پایه است ؛
شمشیرِ این مراسم عموماً از بین شمشیرهای محفوظ در قصر، و به خواست سلطان انتخاب می شد. در بین این شمشیرها، شمشیر پیغمبر، عمر، عثمان غازی (بنیانگذار سلطنت عثمانی ) و شمشیر یاوز سلطان سلیم یافت می شد ( نیز رجوع کنیدبه شمشیر * ؛
جلوس * ) .

---

منابع :
(1) روشن اشرف ، ایکی سلطنت آره سنده ، استانبول 1334، ص 37 به بعد؛
(2) اولیاچلبی ، ج 1، ص 401؛
(3) ابراهیم پچوی ، تاریخ ؛
(4) سلاحدار، تاریخ ، ج 2، ص 579؛
(5) مصطفی سلانیکی ، تاریخ ؛
(6) صولاق زاده ، تاریخ ؛
(7) عالی ، تاریخ ؛
(8) احمد لطفی ، تاریخ ، ج 6، استانبول 1302، ص 51؛
(9) مصطفی نعیما، تاریخ ؛
(10) عثمان نوری ، عبدالحمید ثانی و دور سلطنتی ، استانبول 1327؛
(11) ( یوزف فون هامر ـ پورگشتال ، تاریخ امپراطوری عثمانی ، ترجمة میرزا زکی علی آبادی ، چاپ جمشید کیان فر، تهران 1367ـ1369ش ) ؛


(12) Enderu ª n tarihi , I, 35;
(13) M. d'Ohsson, Tableau gإnإral de l'Empire Ottoman , Paris 1670, 10, 19;
(14) I smail Hakk â , Uzunµar â í l â , Osmanl i devletinin saray te í kilہt i , Ankara 1945, 36, 60, note 189 ff.

/ وِداد گونْیول ( د.ا.ترک ) /