تفضّلی ، احمد، ایران شناس ، استاد زبانهای ایرانی دانشگاه تهران و عضو پیوستة فرهنگستان زبان و ادب فارسی . در 16 آذر 1316 در اصفهان به دنیا آمد، دوران دبستان و دبیرستان را در تهران گذراند و در 1335 ش از دبیرستان

دارالفنون دیپلم ادبی گرفت . دورة کارشناسی زبان وادبیات فارسی رادر 1338ش در دانشکدة ادبیات دانشگاه تهران با رتبة اول به پایان رساند و بلافاصله دورة دکتری زبان و ادبیات فارسی را در همانجا آغاز کرد. در 1340 ش وارد دورة کارشناسی ارشد مدرسة مطالعات زبانهای شرقی و افریقایی دانشگاه لندن شد و در 1344 ش این دوره را با موفقیت به پایان رساند. پیش از بازگشت به ایران ، در پاریس دوره ای برای تحقیق گذراند (تفضّلی ، «زندگی نامة خودنوشت »؛ صادقی ، ص 527 ـ 529). در 1345ش با پایان نامة «تصحیح و ترجمة سوتْکَرْنَسْک و ورشْت مانْسَرنَسْک از دینکرد 9 و سنجش این دو نَسْک با متنهای اوستایی »، به راهنمایی دکتر صادق کیا، در رشتة زبانهای باستانی ، از دانشکدة ادبیات دانشگاه تهران دکتری گرفت (آموزگار یگانه ، ص 15). او با زبان عربی کاملاً آشنا بود و به زبانهای انگلیسی ، فرانسه و آلمانی نیز تسلط کامل داشت و روسی را به آن اندازه که در مطالعاتش بدان نیاز داشت می دانست (آموزگار یگانه ، همانجا). با اینکه رشتة تخصصیِ تحصیلات عالی او فرهنگ و زبانهای باستانی ایران بود، به ادبیات فارسی تسلط کامل داشت و همین موضوع برغنای نوشته های علمی وی افزوده است .

تفضّلی از 1337 تا 1345 ش در استخدام ادارة فرهنگ عامه (از ادارات وزارت فرهنگ و هنر سابق ) بود. از 1345 تا 1347 ش به عنوان پژوهشگر در «بنیاد فرهنگ ایران » به تحقیق پرداخت و به این همکاری تا سالهای نخستین خدمتش در دانشگاه تهران ادامه داد. در 1347 ش استادیار فرهنگ و

زبانهای باستانی و رسماً عضو هیئت علمی دانشکدة ادبیات دانشگاه تهران شد. در همان سال به مدت یک سال به فرانسه رفت و در تهیة ترجمة دینکرد سوم به زبان فرانسه با ژان دومناش همکاری کرد. در 1352 ش به رتبة دانشیاری و در 1357 ش به رتبة استادی نایل شد و تا واپسین روز زندگیش به خدمت در دانشگاه تهران ادامه داد. در 1354 ش نیز فرصت







مطالعاتی خود را به مدت یک سال در آلمان گذراند. حدود ده سال ریاست بخش دانشجویان خارجی دانشکدة ادبیات دانشگاه تهران را بر عهده داشت . از 1370 ش عضو پیوستة فرهنگستان زبان و ادب فارسی ، و از 1373 ش به بعد معاون علمی و پژوهشی آنجا بود (تفضّلی ، همانجا؛ آموزگار یگانه ، ص 15ـ16).

تفضّلی عضو چندین مجمع علمی داخلی و خارجی بود، از جمله : انجمن آسیایی (فرانسه ، از 1350 ش /1971)؛ انجمن بین المللی کتیبه های ایرانی (انگلستان ، از 1351 ش /1972)؛ کمیتة بین المللی آکتاایرانیکا (بلژیک ، از1360 ش /1981)؛ هیئت مؤسس انجمن آثار ملی (ایران ، از 1359 تا 1360 ش )؛ و شورای علمی مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی (ایران ، از 1366 ش ).

احمد تفضّلی طی خدمات علمی و دانشگاهی خود، جز شرکت در همایشهای متعدد ایران شناسی در داخل و خارج از کشور و عرضة مطالب ارزنده در آنها، چندبار نیز به دعوت دانشگاههای معتبر خارج برای ایراد سخنرانی یا تدریس به کشورهای دیگر سفر کرد، بدینقرار: در تابستان 1363 و 1364 ش به دعوت دانشگاه کپنهاک به دانمارک ، در پاییز 1367 ش به دعوت دانشگاه توکیو به ژاپن ، در اسفند و فروردین 1370ـ 1371 به دعوت مدرسة مطالعات عالیِ دانشگاه سوربون پاریس به فرانسه ، در تابستان 1371 ش به دعوت دانشگاه پکن به چین ، در تابستان 1373 ش به دعوت دانشگاه سن پترزبورگ به روسیه و در اسفند و فروردین 1374ـ1375 به دعوت دانشگاه هاروارد به امریکا.

تفضّلی در 24 دی 1375 به ناگاه درگذشت .

آثار وی ــ که برخی از آنها بارها به چاپ رسیده ــ عبارت اند از: واژه نامة مینوی خرد (تهران 1348 ش )؛ ترجمة مینوی خرد (چاپ اول : تهران 1354 ش ، چاپ سوم با بازبینی و تصحیحات ژاله آموزگار: تهران 1379 ش )؛ ترجمه و تحقیق جلد اول و دوم کتاب نمونه های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه ای ایرانیان ، نوشتة آرتور کریستن سن ، با همکاری ژاله آموزگار (چاپ اول : تهران 1364 ش )؛ ترجمة کتاب شناخت اساطیر ایران ، نوشته جان هینلز ، با همکاری ژالة آموزگار (چاپ اول : تهران 1368 ش )؛ اسطورة زندگی زردشت ، با همکاری ژاله آموزگار (چاپ اول : تهران 1370 ش )؛ زبان پهلوی ، ادبیات و دستور آن ، با همکاری ژاله آموزگار (چاپ اول : تهران 1373 ش )؛ > گزیده های زادسپرم < به زبان فرانسه ، با همکاری فیلیپ ژینیو (پاریس 1993)؛ تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام ، به کوشش ژاله آموزگار (چاپ اول : تهران 1376 ش )؛ گردآوری > یادنامة ژان دومناش < ، با همکاری فیلیپ ژینیو (تهران 1353 ش )؛ و گردآوری یکی قطره باران ، جشن نامة استاد دکتر زریاب خویی (تهران 1370 ش ).

از احمد تفضّلی تاکنون پنجاه وسه مقاله به زبان فارسی در دانشنامة ایران و اسلام ، دایرة المعارف بزرگ اسلامی ، دانشنامة جهان اسلام و در نشریات معتبر علمی و جشن نامه ها و یادنامه های دانشمندان از 1341 ش به بعد منتشر شده و برخی در دست انتشار است . همچنین از وی هشتادوسه مقاله به زبانهای انگلیسی و فرانسوی در نشریات معتبر خارجی همچون > مجلة آسیایی < ، > مجموعة شرق شناسی < و > مطالعات ایرانی < ، در > دانشنامة ایرانیکا < و در مجموعه ها و جشن نامه ها و یادنامه های ایران شناسان بزرگ به چاپ رسیده و مقالاتی نیز تألیف کرده است که بتدریج در > دانشنامة ایرانیکا < به چاپ خواهد رسید.

از احمد تفضّلی پانزده نقد کتاب به زبان فارسی ، از 1345 ش به بعد باقی مانده است . دو نقد کتاب نیز به انگلیسی در BSOAS در 1352 ش /1973 و 1353 ش /1974 و یک نقد به فرانسوی در > مطالعات ایرانی < در 1371 ش / 1992 از وی به چاپ رسیده است (برای فهرست مقاله های فارسی و انگلیسی و فرانسوی تفضّلی رجوع کنید به آموزگار یگانه ، ص 19ـ 25). به آثار و فعالیتهای علمی تفضّلی تاکنون جوایز و تقدیرنامه هایی اهدا شده که عبارت اند از: مدال درجه اول فرهنگ در 1335 ش ؛ تقدیرنامه و جایزة کتاب سال جمهوری اسلامی ایران برای ترجمه و تحقیق کتاب نمونه های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه ای ایرانیان و لوح تقدیر و جایزة کتاب بر گزیدة دانشگاههای کشور برای همین کتاب در 1370 ش ؛ تقدیر فرهنگستان کتیبه ها و ادبیات (یکی از پنج فرهنگستان تشکیل دهندة انستیتوی فرانسه ) از خدمات احمد تفضّلی بخصوص در مطالعات زبان پهلوی و اهدای جایزة گیرشمن به او در اسفند 1372/ مارس 1994 ( رجوع کنید به ژینیو، ص 151، این نخستین بار بود که این فرهنگستان از دانشمندی ایرانی قدردانی می کرد)؛ اهدای تقدیرنامه و جایزة کتاب سال بین المللی جمهوری اسلامی ایران برای ترجمة گزیده های زادسپرم به فرانسوی در 1374 ش ؛ اهدای دکتری افتخاری







ایران شناسی دانشگاه دولتی سن پترزبورگ در شهریور 1375 (او نخستین استاد از کشورهای شرقی بود که موفق به دریافت این درجة علمی شد)؛ و تقدیرنامه و جایزة کتاب سال جمهوری اسلامی ایران برای تألیف کتاب تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام ، به کوشش ژاله آموزگار، 1377 ش .

---

منابع :
(1) ژاله آموزگار یگانه ، «احمد تفضّلی ، انسانی والا، دانشمندی بنام »، در یادنامة دکتر احمد تفضّلی ، چاپ علی اشرف صادقی ، تهران 1379 ش ؛
(2) احمد تفضّلی ، «زندگی نامة خودنوشت » (منتشر نشده )؛
(3) علی اشرف صادقی ، «ضایعه ای جبران ناپذیر»، کلک ، ش 80 ـ83 (آبان ـ بهمن 1375)؛


(4) Ph. Gignoux, "Ahmad Tapazzoli", Studia Iranica , T. 26, (1997).

/ ژاله آموزگار یگانه /