بَرْغَش بن سعید بن سلطان ، سلطان زنگبار، که در 10 رجب 1287 جانشین برادر خود مجید شد، و تا زمان وفاتش (12 شعبان 1305) سلطنت کرد. به هنگام مرگ پدرش در 1273/1856، و بار دیگر در 1276/1859 کوشید تا قدرت را به دست آورد؛ بار دوم بر اثر مداخلة انگلیسیان شکست خورد و مدت دو سال به بمبئی تبعید شد. هنگام جلوس به تخت سلطنت ، انگلیسیان از او پشتیبانی کردند، اما وی از آغاز در برابر کوششهای ایشان برای متوقف ساختن تجارت برده به مقاومت برخاست ، زیرا کمابیش به افراد قبیلة اِباضی ملوه که با هرگونه مداخلة اروپاییان در این امور بشدت مخالفت می کردند متکی بود. در 1290/1873، برغش مجبور شد که همة بازارهای برده را ببندد و از صدور برده ، حتی به بخشهای داخل قلمرو خویش ، بکلی جلوگیری کند؛ پس از آن به لندن دعوت شد. در 1293/ 1876، نقل و انتقال کاروانهای برده ممنوع شد. به منظور پیشبرد این سیاست ، لوید ماتیوز ، در 1294/1877 به آموزش دسته ای سپاهی از افریقاییان پرداخت . کرک ، مأمور بریتانیا، اعتماد برغش را به خود جلب کرد و تا 1304/1886 که زنگبار را ترک گفت ، پر نفوذترین مرد آن سرزمین بود. در داخل خاک افریقا، برغش دعاوی فراوان و مقداری اعتبار به ارث برده بود، اما عملاً اقتدار چندانی نداشت . در 1294/1877، شکست مذاکرات با سرویلیام مکینون در باب امتیاز عمران سرزمینهای میان ساحل تا دریاچة ویکتوریا باعث شد که برغش مناسبترین فرصت را در تقویت پایه های قدرت خود در این مناطق از دست بدهد.در 1299/1881، تقاضای او، دایر بر اینکه بریتانیا بنای تاج و تخت را در خاندان وی تضمین کند و پس از مرگ اگر فرزند نابالغی به جای گذاشت دولت انگلیس نیابت سلطنت را به عهده گیرد، ردّ شد. در 1302/1884، پترس ، مأمور آلمانی ، با سرانی که برغش ادعای ریاست بر آنان را داشت ، دوازده عهدنامه منعقد کرد. سرزمینهای ایشان در امتداد جادة تجارتی که به سوی تبوره و اوجیجی می رفت قرار داشت . در 1303/ 1885، آلمان این سرزمینها و سلطان نشین ویتو را تحت حمایت گرفت . اعتراض برغش براین امر به ورود پنج رزمناو آلمانی و اتمام حجت آنان انجامید، که عاقبت به سبب عدم حمایت انگلیسیان مجبور به قبول آن شد. سپس هیئتی از نمایندگان انگلیس و آلمان و فرانسه تشکیل شد تا حدود قلمرو او را معین سازد. برغش ، تحت فشار بریتانیا، تسلیم تصمیمات آن هیئت شد (برای تفصیل بیشتر، رجوع کنید به بوسعید * ) و در آن هنگام که سلامت خود را از دست داده بود، در بازگشت از عمان ، درگذشت .

برغش فرمانروایی توانا و کوشا بود و برای پیشرفت زنگبار خدمات بسیاری کرد، از جمله : تأمین آب آشامیدنی ، سامان دادن به ورود غلاتِ ارزان ، و کوشش برای احیای کشت میخک (برای ادویه ). پس از طوفانِ 1289/1872 اروپاییان معاصر غالباً او را بیگانه ستیز می خواندند، اما در واقع او وضع بی نهایت حساسی داشت . برغش نمی توانست در برابر بریتانیا، خصوصاً پس از شکست فرانسه از آلمان (1287/1870) پایداری کند. بریتانیا از یک طرف او را واداشت تا سیاست ضد برده داری را که در میان رعایای او سخت نامطلوب بود پیش گیرد و از طرف دیگر از حمایت او در برابر آلمانیها خودداری کرد.

---

منابع :


(1) R. Coupland, The exploitation of East Africa, 1939;










(با ارجاعاتی به منابع رسمی بریتانیایی و گزارشهای خصوصی مقامات بریتانیایی )

(2) R.N. Lyne, Zanzibar in contemporary times, 1905;
Emily Rدte, Memoiren einer arabischen Prinzessin, 1886.

/ ک . ه . بکر و بکینگام ( د. اسلام ) /