responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 891

 

بِربِرا ، بندر و پایتخت سابق سومالی ،با 10 درجه و 26 دقیقه عرض شمالی و 45 درجه و 2 دقیقه طول شرقی . صاحبِ پریپلوس و بطلمیوس و کوسماس ، نامِ بارباریکه اپسیروس یا بربریا را بر سواحل «سرزمین عنبر» اطلاق کرده اند. خود شهر بربرا هم ظاهراً همان مالائوارپوریون است . جغرافیدانان متقدمِ مسلمان از سرزمین بربرا سخن گفته اند و خلیج عدن را بحر بربرا یا الخلیج البربری نامیده اند. ساکنان این ناحیه بَربَروی یا بِربِره یا بَرابِر خوانده شده اند که عبارت اند از سومالیها * و قومی که یاقوت (ج 4، ص 602) ایشان را بربرهای سیاهپوست وصف کرده که اسلام در میانشان نفوذ یافته است ، و گوید جنسی میان زنگیان و حبشیان اند. ابن سعید (متوفی 685)، که ظاهراً نخستین کسی است که از شهر بربرا نام برده ، آنان را مسلمان دانسته است (ابوالفداء، ص 158ـ159). ابن بطوطه (متوفی 779) ایشان را شافعی دانسته است که امروز هم بر همین مذهب اند. کلمة سومالی نخستین بار در یک سرود حبشی ، در عصر یِسحاق نجاشی (حک : 817ـ832) آمده است و در فتوح الحبشة (947ـ957) بکرّات دیده می شود.

محل اصلی شهر بربرا بندرعباس نام داشت که اینک گورستانی در مشرق شهر فعلی است ، در میان مقبره های آن ، مقبرة سه سیّد به چشم می خورد که همزمان با اقدام دیگرِ مُبلّغان دینی عرب به ساختن زَیْلَع * و مَقْدیشو (مگادیشو) * ، این شهر را بنا کرده اند. بنابه روایت ، شهر بربرا با دو شهر عَمود و اَوبَرّه ، که در جانب غرب قرار دارند، همعصر بوده است . شهر جزئی از دولت اسلامی اَدَل * ، که گاه مقرّ آن زیلع بود، به شمار می رفت . این دولت که در قرن سوم ـ چهارم تأسیس شده بود، در قرن هشتم به اوج رونق رسید و در قرن دهم ، پس از فتح حبشه به دست امام احمد ابراهیم الغازی (حک : 912ـ950) بسرعت رو به افول نهاد. هنگامی که سپاهیان حبشی ، به یاری پرتغالیها، به تسخیر مجدد سرزمینهای از دست رفته مشغول بودند، سَلْدَنْهَه در 924/1518 شهر را غارت کرد. در قرن یازدهم ، بربرا همراه زیلع از مستملکات شریفان مُخا * گردید. نخستین عهدنامه میان انگلستان و سومالی در 1243/1827، یعنی دو سال پس از چپاول مِری آن ، در ساحل بربرا امضا شد. در 1256/1840، بریتانیا با علی شَرْمَرْکه (سومالی هَبَر یونس )، حاکم زیلع ، به منظور تأمین حق پهلو گرفتن ناوهای شرکت هند شرقی قراردادی بست . در 1271/1855، زمانی که به برتون حمله شد، علی شرمر که ، عامل انگلیسیها، در بربرا بود. سیّاحان قرن سیزدهم / نوزدهم ، بربرا را تعدادی کلبة محقر وصف کرده اند که عدة ساکنان آن ، در ماههای گرم سال ، از 000 ، 8 تن تجاوز نمی کرد. با اینهمه ، از ماه مهر تا اسفند، که فصل بارانهای شرقی ـ شمالی بود، بندر به روی کشتیهایی که از عربستان و خلیج فارس و هند می آمدند باز می شد تا خرما و پارچه و برنج و فلزآلات وارد، و برده و چارپا و روغن و پوست صادر کنند. در این مواقع ، گاهی جمعیت شهر به 000 ، 40 تن می رسید.

در 1292/1875، مصریان بربرا را اشغال کردند و نه سال بعد، هنگام قیام پیروان مهدی * سودانی که بریتانیاییها بر شهرهای زیلع و بربرا مسلط شدند، از آنجا عقب نشستند. سپس عهدنامه هایی با طایفه های گَدَبورْسی (1301/1884) و هَبَراَوَل (1301/1884 و1303/1886) به امضا رسید. در 1319/1901، شیخ محمد عبدالله حَسّان * ، از طریقة صالحیه ، برای مبارزه با استعمار جهاد کرد. انگلیسیها در 1326/1908 ادارة امور داخلی آن را رها کردند، اما حدود 1330/1912 دوباره آن را رفته رفته به دست گرفتند.

در زمان برتون ، بربرا تحت تسلط طایفة هبر اول ، عَیّال احمد، بود که تا 1330/1912، معادل 000 ، 10 روپیه در سال ، کمک مالی دریافت می کرد.

امروز شهر بربرا، مرکز ایالت بربراست و بیش از 000 ، 30 تن جمعیت دارد، که بیشتر آنان از طایفة هبراول عیسه موسه اند. این شهر مرکز حزب ملی «انجمن جوانان سومالی »، و نیز مرکز طریقة قادریه * است و «مقام » سید عبدالقادر گیلانی در آن قرار دارد.

در 1332/1953، در آن یک «شورای » حکومتی محلی تشکیل شد و بندر بربرا اکنون بسرعت روبه توسعه است .


منابع :
(1) ابن بطوطه ، تحفة النظار فی غرائب الامصار و عجائب الاسفار المعروفة برحلة ابن بطوطه ، چاپ دفرمری و سانگینتی ، پاریس 1853ـ1858، ج 2، ص 180؛
(2) اسماعیل بن علی ابوالفداء، کتاب تقویم البلدان ، چاپ رینود و دیسلان ، پاریس 1840؛
(3) محمدبن ابی طالب دمشقی ، کتاب نخبة الدهر فی عجائب البروالبحر ، چاپ مرن ، سن پطرزبورگ 1865، ص 162؛
(4) علی بن حسین مسعودی ، مروج الذهب و معادن الجوهر ، چاپ باربیه دمینار و پاوه دکورتل ، پاریس 1861ـ1877، ج 1، ص 231ـ233؛
(5) یاقوت حموی ، معجم البلدان ، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ 1866ـ1873، ج 1، ص 100، ج 2، ص 966 به بعد؛


(6) R.Burton, First footsteps in East Africa , London 1856, 407-440;
(7) A.T.Curle, ûThe ruined towns of Somalilandý, Antiquity ,11 (Sept. 1937), 315-327;
(8) R. E. Drake- Brockelmann, British Somaliland , London 1912, 31-39;
(9) G. Ferrand, Les ´ omalis , Paris 1903, 109-112;
10- Shiha ¦ b al-D ¦ â n, Futu ¦ h ¤ al-H ¤ abash ¢ a, ed. and tr. R. Basset, 1897;
J.S.Trimingham, Islam in Ethiopia , Oxford 1952, passim .  ) / د. اسلام / لویس (

نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 891
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست