responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 765

 

بَدْریّه ، مدرسة ، از مدارس مشهور قرن هفتم در موصل ، که به دستور بَدرالدین * لؤلؤ (حک : 631ـ657) تأسیس شد. مدرسه در شمال شهر و کنار دجله قرار داشت . تاریخ درست تأسیس آن معلوم نیست ، اما از سال درگذشت محمدبن عُلوان (615 یا 616)، نخستین اُستاد مدرسه ، می توان دریافت که شروع کار مدرسة بدریه در آغاز قرن هفتم بوده است (ابن اثیر، ج 12، ص 353؛ ابن کثیر، ج 13، ص 82). اشتغال استادان و معیدان یامقرران و طلاّ ب شافعی مذهب در بدریه ، که بیشترشان تربیت یافتة نظامیّة شافعیّة بغداد بوده اند، دلیلی است براینکه مذهبِ شافعی در این مدرسه رایج بوده است . برخی از نویسندگان اخیر، مذهب رایج در این مدرسه را شافعی و حنفی تصور کرده اند. شاید منشأ این تصور حضور حنفی مذهبان در مجلس درس یکی از استادان نامدار بدریه بوده است (معروف ، ص 176(

از تشکیل مجالس درس شبانه و اقامت شبانه روزی مدرّسان و طلاّ ب پیداست که مدرسه دارای حجره های مسکونی و پشتوانة مالی کافی بوده است (ابن ابی اُصیبعة ، ص 411ـ412). بدریه کتابخانه داشته است و ابو زکریّا یحیی بن سعید از خوشنویسان و ادیبان معروف ، و ابن باطِیش عمادالدین موصلی شافعی ، معید بدریه ، از کتابداران آنجا بوده اند (ابن فُوَطی ، 1962، ج 2، ص 693ـ694).

بدرالدین لؤلؤ پس از سقوط بغداد و خلافت عباسی در 656 نزد هولاکو رفت و با جلب حمایت او در حکومت موصل ابقا شد و با این تدبیر آنجا را از خرابی نجات داد (همو، 1351، ص 337) و با ایجاد امنیت و بزرگداشت دانش و دانشمندان ، شهر موصل را در پنجاه سال وزارت و حکومت به یکی از پایگاههای با رونق علمی تبدیل کرد. حضور دانشمند پرآوازه ای چون کمال الدین * ابن یونس شمار زیادی از دانشمندان را بدانجا جلب کرد و سبب شد که این مدرسه مجمع علمایی از سراسر عالم اسلام شود (ابن کثیر، ج 13، ص 214). حضور عبداللّه شَرَمْساحی ، استاد مالکیّه مُستنصریه بغداد، در بدریه و دریافت کسوت فتوت از نمایندة خلیفة عباسی ، بر گرایشهای طریقتی و نیز مناسبات علمی مدرسه با بزرگترین مرکز علمی دارالخلافة عباسی دلالت دارد. جنازة بدرالدین نیز، پس از درگذشت در موصل ، به این مدرسه انتقال داده و در آنجا به خاک سپرده شد (ابن فوطی ، 1351، ص 337؛ ابن کثیر، ج 13، ص 214؛ عزّاوی ، ج 1، ص 227). این آرامگاه از جملة بناهای بازمانده از قرن هفتم در موصل است .

برخی از استادان و مُعیدان و تربیت یافتگان مشهور بدریه عبارت اند از: شرف الدین محمدبن عُلوان مهاجر شافعی از تربیت شدگان نظامیّة بغداد ( شاگرد ابوالبرکات عبداللّه بن خضر موصلی معروف به ابن شیرجی ) که پس از بازگشت به موصل در مدارس آنجا از جمله در بدریه تدریس کرد (ابن اثیر، ج 12، ص 353؛ ابن کثیر، ج 13، ص 82)؛ کمال الدین ابن یونس ؛ اثیرالدین * مُفضّل بن عُمر ابهری که خود دانشمند و مدرس بزرگی بود، اما برای آموختن از ابن یونس به موصل سفر کرد و در بدریه معید درس او شد؛ ابوالبرکات مبارک بن مستوفی که برای حل مسایل اقلیدسی و مَجِسْطی نزد کمال الدین ابن یونس از بغداد به موصل رفت ؛ علم الدین قیصربن ابی القاسم حنفی مصری معروف به تَعاسیف * ، از سرآمدان علوم ریاضی در مصر وشام ، که در مجالس درس کمال الدین حضور یافت و با آنکه موسیقیدان بود در مدرسة بدریه شش ماه نزد کمال الدین بن یونس ماند و بیش از چهل کتابِ موسیقی در خدمت او خواند (ابن خلکان ، ج 5، ص 315ـ316)؛ قاضی جلال الدین بغدادی تربیت شده و مقیم بدریه که ابن ابی اُصیبعة (ص 410ـ412) از قول او آورده است که بدرالدین لؤلؤ، به درخواست فرستادة ملک فرنگ ، از کمال الدین ابن یونس خواست تا محفل علمی بیاراید و به سؤالهای آنها در علوم جواب بگوید؛ نجم الدین قَمراوی و شرف الدین مَتانی که در علوم حِکَمی و شرعی شهرت داشتند و در کسب دانش سفرها کردند، چون به موصل رسیدند در بدریه منزل کردند و از کمال الدین دانش آموختند.


منابع :
(1) ابن ابی اُصیبعة ، عیون الانباء فی طبقات الاطبّاء ، چاپ نزار رضا، بیروت 1385؛
(2) ابن اثیر، الکامل فی التاریخ ، بیروت 1385ـ1386/1965ـ 1966؛
(3) ابن خلکان ، وفیات الاعیان و انباء ابناءالزمان ، چاپ احسان عباس ، ج 5، بیروت 1397/1977؛
(4) ابن فُوَطی ، تلخیص مجمع الا´داب فی معجم الالقاب ، چاپ مصطفی جواد، دمشق 1962؛
(5) همو، الحوادث الجامعة والتجارب النافعة فی المائة السابعة ، چاپ مصطفی جواد، بغداد 1351؛
(6) ابن کثیر، البدایة والنهایة فی التاریخ ، قاهره 1351/1932؛
(7) عباس عزّاوی ، تاریخ العراق بین احتلالین ، بغداد 1353ـ1376/ 1935ـ 1956، چاپ افست قم 1369 ش ؛
(8) ناجی معروف ، علماءالنظامیات و مدارس المشرق الاسلامی ، بغداد 1393.

/ نوراللّه کسایی /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 765
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست