بَدَخشی (یا بَلَخشی ) ، ملاّ محمّد ، صوفی نقشبندی حنفی . در بدخشان به دنیا آمد ( د. ا. د. ترک ، ذیل «بدخشی ، شیخ محمد»)، اما بعدها در دمشق اقامت کرد. به گفتة خود، قرآن کریم را تا سورة العادیات نزد عمویش خواند، ولی ظاهراً تحصیلات منظم و درستی نداشت ، و دیگران را هم از انس با کتاب و مطالعه منع می کرد و به انقطاع الی اللّه و اشتغال به ذکر او دعوت می نمود (نبهانی ، ج 1، ص 294ـ295). وی مصاحبت مولانازاده شیخ محمد عبدالله اُتراری ، از اصحاب خواجه عبیدالله احرار سمرقندی (806ـ895)، را اختیار کرد، و پس از درگذشت استاد، در دمشق به جای او نشست ، و عدة بسیاری را در عالم طریقت رهبری کرد. سلطان سلیم عثمانی در سفر به دمشق ، دو بار به دیدار بدخشی رفت و اخلاص خود را نسبت به او ابراز کرد (یس سنهوتی ، ص 157، 168، 172ـ173). از جمله کسانی که محضر او را دریافتند خواجه محمد قاسم ، از نسل خواجه عبیدالله ، و ملاّ اسماعیل شروانی حنفی (متوفی 942) از اصحاب و مریدان خواجه بود که بدخشی دربارة مفید بودن یا نبودن پرداختن به علم با او مباحثه و مشاجره می کرده است (نبهانی ، همانجا). بدخشی در 923 در دمشق وفات کرد و پایین قبر محیی الدین ابن عربی به خاک سپرده شد.

---

منابع :
(1) یوسف بن اسماعیل نبهانی ، جامع کرامات الاولیاء ، چاپ ابراهیم عطوه عوض ، بیروت 1411/1991؛
(2) یس سنهوتی ، الانوار القدسیة فی مناقب السادة النقشبندیة ، مصر 1344؛


(3) TDVIA , s.v. "Bedah í ر, ì eyh Muhammed", (by Hamid Algar).

/ اکبر ثبوت /