خروس جنگى ، خروس جنگى، نام انجمنى از هنرمندان و شاعرانِ نوگرا و نيز نام مجله‌اى در اواخر دهه بيست و اوايل دهه سى شمسى در تهران.

اين انجمن نخستين بار با گردهمايى گروهى از نقاشان و موسيقى‌دانان و شاعران و اديبان در كارگاه نقاشى جليل ضياءپور*، پس از بازگشت وى از نخستين سفرش به فرانسه، در 1327ش شكل گرفت (حقانى، ص110؛ پيشگامان نقاشى معاصر ايران، ص20، به نقل از جليل ضياءپور). دگرگونيهاى سياسى و فرهنگىِ ناشى از ورود نيروهاى متفقين (1320ش) به ايران، كه هنرمندان را به آزمودن شيوه‌هاى گوناگون مدرن سوق مى‌داد، در اين شكل‌گيرى بى‌تأثير نبود (رجوع کنید به يارشاطر، ص 373). افزون بر ضياءپور، ديگر بنيان‌گذاران اين انجمن عبارت بودند از : منوچهر شيبانى (براى اطلاع بيشتر رجوع کنید به مشار، ج 6، ستون 314)، شاعر و نقاش؛ غلامحسين غريب (براى اطلاع بيشتر رجوع کنید به حقانى، همانجا)، داستان‌نويس و موسيقى‌دان؛ و حسن شيروانى، نمايشنامه‌نويس (همانجا). به‌تدريج اين انجمن، با برگزارى جلسات بحث و گفتگو درباره هنر نو، مركز تجمع هنرمندان نوگرا شد (ايرانى، مقدمه طاهباز، ص 5). انجمن نمايشگاههايى نيز از آثار اعضا يا هنرمندان جوان برپا مى‌كرد (براى نمونه رجوع کنید به خروس جنگى، ش 2، ص 19). گزينش عنوان «خروس جنگى» از سوى اعضاى انجمن نيز نشان‌دهنده تقابل اين گروه با سبك و سياق قديم رايج در هنر و ادب بود.

سرانجام انجمن مجله‌اى به نام خروس جنگى منتشر كرد كه شماره نخست آن با شعر «از شهر صبح» نيما يوشيج* آغاز مى‌شد. از همان ابتدا در تهيه مطالب نوعى تقسيم كار، براساس ذوق و حوزه فعاليت، ميان اعضاى انجمن صورت گرفته بود كه تا آخرين شماره كم و بيش ادامه يافت؛ بدين‌ترتيب كه ضياءپور مقالات درباره نقاشى (براى نمونه رجوع کنید به همان، ش 1، ص 10ـ17)، غريب مطالبِ راجع به ادبيات داستانى (براى نمونه رجوع کنید به همان، ش 2، ص 3ـ10) و شيروانى نمايشنامه و نقد تئاتر (براى نمونه رجوع کنید به همان، ش 4، ص 6ـ17) را تهيه مى‌كردند. در هر شماره نيز اشعارى از نيما (رجوع کنید به همان، ش 3، ص 1ـ2) و شيبانى (براى نمونه رجوع کنید به همان، ش 4، ص 1ـ5) به‌چاپ مى‌رسيد. چاپ مقاله‌اى از مرتضى حنانه* در حوزه موسيقى (رجوع کنید به همان، ش 1، ص 3ـ7)، نيز گوياى همكارى هنرمندانى جز اعضاى انجمن با نشريه مذكور است.

دوره اول مجله خروس جنگى، به سردبيرى جليل ضياءپور با همكارى منوچهر شيبانى، قرار بود دو هفته يك بار منتشر شود اما در مجموع، از 1328 تا 1343ش فقط پنج شماره از آن انتشار يافت (صدرى طباطبائى نائينى، ج 1، ص 286ـ287؛ برزين، ص 172). روى جلد همه شماره‌ها، تصوير خروسى در حال خواندن بود كه ضياءپور آن را كشيده بود (رجوع کنید به پيشگامان نقاشى معاصر ايران، ص 29). مجله در اين دوره، با وجود نوآورى، لحنى نسبتآ محافظه‌كارانه داشت و هدف آن «بالابردن سطح معرفت عمومى» بود (ايرانى، همان مقدمه، ص 4ـ5). آيدين آغداشلو (ص 404) ضمن برشمردن هنرمندانى همچون حسين كاظمى، جواد حميدى، محمود جوادى‌پور و احمد اسفنديارى، در كنار اعضاى ديگر، اين انجمن را نه تنها اشاعه‌دهنده نقاشى نو بلكه رواج‌دهندگان مفهوم جديد نقاشى دانسته است كه با تلاش و مبارزه و رنج بسيار، دست‌كم اصطلاح «مدرنيسم» را جا انداختند. در اين سالها نوگرايان تندروترى به انجمن پيوستند كه شاخص‌ترين آنان نيما يوشيج*، سهراب سپهرى*، بهمن محصص (حقانى، ص110) و هوشنگ ايرانى (1304ـ1352ش)، موجد اصطلاح «جيغ بنفش» (رجوع کنید به ايرانى، ص 59)، بودند.

دوره دوم مجله خروس جنگى، با بيانيه هنرى و ادبى «سلاخ بلبل» در سيزده بند، كه عمدتآ نوشته هوشنگ ايرانى و بيان‌كننده آراى او بود، آغاز شد. در اين بيانيه آمده است: «هنر خروس جنگى، هنر زنده‌هاست. اين خروس تمام صداهايى را كه بر مزار هنر قديم نوحه‌سرايى مى‌كنند خاموش خواهد كرد» و در آن تأكيد شده است كه هنر نو «صميميت با درون» و «از هم گسيختن قراردادهاى گذشته» و «تكيه تفكر هنرمند بر دانش نوين»، و «نابودى كليه مجامع طرفدار هنر قديم» را شعار خود مى‌داند (همان مقدمه طاهباز، ص 8، 10). در اين دوره، جليل ضياءپور و منوچهر شيبانى كناره گرفتند (همان مقدمه، ص 7).

دوره دوم در چهار شماره، از اول ارديبهشت تا 15 خرداد 1330، منتشر شد و با توقف انتشار آن، اخلاف انجمن در 1332ش، نشريه پنجه خروس را، به سردبيرى بهمن محصص، بنيان نهادند كه آن نيز عمر كمى داشت (صدرى طباطبائى نائينى، ج 1، ص 182).

انتشار اين مجله و برگزارى نمايشگاههاى مرتبط با آن را مى‌توان از رويدادهاى با اهميت در تحول هنر نو در ايران به شمار آورد (پاكباز، ذيل مادّه).

نحوه نگرش بانيان انجمن خروس جنگى تأثيرى بسزا در فضاى هنرى آن روزگار گذاشت (همانجا) و در هنرهاى تجسمى از برخى جنبه‌ها راه را براى هنرمندان ايران گشود.