responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 6942

خدامراد زند ، خدامراد زند، از سرداران كريمخان زند. از تاريخ تولد او اطلاعى در دست نيست. نام وى نخستين بار هنگام سركوب ايلات يزيدى در سرحدات عثمانى ذكر شده است. آنان راهها را ناامن ساخته بودند و مسافران را آزار مىدادند. كريمخان، خدامرادخان را به فرماندهى هفت هزار سوار روانه آذربايجان كرد. خدامرادخان آنان را شكست داد و با غنائم و اسرا به اردوى كريمخان پيوست (گلستانه، ص 328). مأموريت ديگر خدامرادخان هنگامى بود كه كريمخان در لشكركشى به جنوب غربى، در نواحى شوشتر مستقر بود. ايلات منطقه، به جز طوايف ليراوى/ ليلاوى، از كريمخان اطاعت مى كردند. از اينرو كريمخان، خدامرادخان و نظرعلىخان را براى سركوب آنان فرستاد. ليراويها با استفاده از موقعيت مناسب كوهستانهاى منطقه، در مقابل سپاه زند مقاومت كردند اما سرانجام تسليم شدند و بسيارى به اسارت درآمدند (رجوع کنید به همان، ص 335).

در 1172، خدامرادخان مأمور سركوب شاهرخخان، حاكم كرمان، شد. شاهرخخان كه از طرف شاهرخ، نوه نادر، به كرمان فرستاده شده بود، از تابعيت او سرباز زده بود و به حاكميت كريمخان نيز اعتنايى نداشت. خدامرادخان كه ايشيكآقاسىِ* كريمخان بود، به دستور او عازم كرمان گرديد. اهالى آنجا و ولايات اطراف كه از ستم شاهرخخان به ستوه آمده بودند، با اطلاع از نزديك شدن خدامرادخان، بر شاهرخ خان شوريدند و در اين گيرودار، شاهرخ خان به طور اتفاقى به ضرب گلولهاى از پاى درآمد. بارسيدن خدامرادخان به كرمان، باقربيگ (داروغه كرمان) از تسليم شهر خوددارى كرد، ولى در نبردى كه روى داد، باقربيگ و همراهانش ناگزير از عقب نشينى و باگرفتن امان از خدامرادخان تسليم شدند. ديرى نپاييد كه خدامرادخان، باقربيگ را كشت و اموال او را تصاحب كرد و بر كرمان مسلط شد (غفارى كاشانى، ص 150ـ151؛ نامىاصفهانى، ص 90ـ91؛ وزيرى كرمانى، ج 2، ص 681ـ682). از آن پس، خدامرادخان به كسب ثروت حريصتر شد و مالياتهاى سنگينى از اهالى شهر طلب كرد (پرى، ص 128).

در 1176، خدامرادخان گرفتار شورش تقىخان دُرّانى، از اهالى هُرْجُنْد، در نزديكى شمال كرمان، شد. تقى خان شكاربان بود و از نزديكان شاهرخخان و در عين حال مظنون به قتل او بود. وى در رمضان همين سال با همراهانش حصار شهر كرمان را در اختيار گرفت. خدامرادخان از هياهوى خدمه و فرّاشان از خواب برخاست و با شتاب سوار اسب شد تا به مقابله شورشيان برود كه ناگهان با گلولهاى از پا درآمد (غفارى كاشانى، ص 152ـ153؛ نامى اصفهانى، ص 118؛ پرى، ص 128ـ129).


منابع :
(1)ابوالحسن غفارى كاشانى، گلشنمراد، چاپ غلامرضا طباطبائى مجد، تهران 1369ش؛
(2) ابوالحسنبن محمدامين گلستانه، مجمل التواريخ، چاپ مدرسرضوى، تهران 1356ش؛
(3) محمدصادق نامى اصفهانى، تاريخ گيتى گشا، با مقدمه سعيد نفيسى، تهران 1363ش؛
(4) احمدعلى وزيرى كرمانى، تاريخ كرمان، چاپ محمدابراهيم باستانى پاريزى، تهران 1370ش؛
(5) John R. Perry, Karim Khan Zand: a history of Iran, 1747-1779, Chicago 1979.
/ ايرج تنهاتن ناصرى /

نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 6942
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست