responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 692

 

بدایع نگار ، فضل اللّه آل داوود مشهدی (خراسانی )، نویسنده و شاعر قرن چهاردهم . در 1296 متولد شد و در 23 ذیقعدة 1343 در مشهد درگذشت و در دارالضیافة آستانه ، به خاک سپرده شد. او فرزند ملا داوود معروف به ملاباشی (متوفی ح 1325) و رئیس فوائد عامة خراسان (بدایع نگار، 1336، ص 1) و راتبه خوار (مستمری بگیر) آستان قدس رضوی بود و از آنجا بدایع نگارِ آستان قدس رضوی لقب گرفت (مدرس تبریزی ، ج 1، ص 239؛ آقابزرگ طهرانی ، ج 1، ص 534). چندی ریاست معارف خراسان را به عهده داشت (مشار، ج 4، ص 854) و به گفتة احمدی بیرجندی کفیل ادارة معارف خراسان و سیستان بود (ص 296). در 1338 در مشهد مجلة ماهانة الکمال را تأسیس کرد که مطالب آن دینی و راجع به آیات قرآن و دین و اخلاق و گاهی اشعاری به اسم ادبیات بود (صدر هاشمی ، ج 1، ص 268). بیشتر مشترکان الکمال روحانیان و علما بودند و به همین سبب در پشت جلد آن محل مخصوصی برای عنوان مشترکان ، به دو زبان عربی و فارسی ، چاپ می شد (همان ، ج 1، ص 269).

از آثار اوست : البدایع ، دیوان شعر؛ المعانی والبیان ، به فارسی ، در علم بیان ؛ ازهارالربیع ، شرحی بر بدیعیّة پدرش ؛ بیان المعانی ، در علم معانی ؛ مفتاح الادب ، در ادبیات ؛ لباس التقوی ، ترجمه و نظم حدیث کساء از عربی به فارسی ؛ لزوم حجاب ؛ مثنوی همایون نامه ؛ ترجمة تاریخ تمدن اسلامی نوشتة جرجی زیدان ؛ التنقیمات فی التوقیعات ؛ بدایع الاشعار فی شرح صنایع الاسحار ، شرحی بر قصیدة رائیة یکصد بیتی از قوامی مُطَرَّزی گنجوی (متوفی 576)، به نام صنایع الاسحار یا قوامیه که به نوشتة مشار (ج 4، ص 854) در مدح قزل ارسلان سروده شده است . در این کتاب جمعاً 109 صنعت بدیعی از خزانة الادب ، انوارالربیع ، مطوّل ، حدائق السحر و دیگر کتب قدما گردآوری (بدایع نگار، 1336، ص 110)، و ذیل هر صنعت بدیعی ، شرح و تعریف و شواهد شعری فارسی و عربی آورده شده است . این کتاب جنبة درسی داشته و مؤلف آن را طبق برنامة وزارت معارف تألیف کرده است (همان ، ص 1ـ2)؛ تاریخ ادبی و اخلاقی مستخرج از شاهنامه ، مؤلف پس از مقدمه ، که به نثر مسجع است ، از داستان پادشاهان پیشدادی و کیانی ابیاتی برگزیده و پس از هر داستان ، معانی لغات دشوارِ آن ابیات را با عنوان «فرهنگ » شرح کرده و نتایج اخلاقی و فلسفی و حکمی و تاریخی آن را برشمرده و نکات بلاغی و فصاحت و ترسل آن را ذکر کرده است (ص 2)؛ تاریخ منتظم احمدی ؛ عزمات خسرویه صدقات نیّریّه ، نامة آب زندگانی ، در تاریخچة لوله کشی مسجد گوهرشاد؛ مطلع الشموس ، (تألیف در 1331) در علم جغرافیا که برای مدارس ابتدایی تألیف شده است . مقدمة کتاب در تعریف علم جغرافیا و فایده ، فضیلت ، نسبت ، موضوع و واضع آن به نثر، و بقیة مطالب آن به صورت سؤال و جواب و به نظم است . او پس از بیان علم جغرافیا، به جغرافیای ایران و خراسان و مشهد پرداخته و سپس برای ابنیه و مدارس و مساجد جدولهایی آورده و تاریخ بنای هریک را ذکر کرده است . منبع او در تألیف این کتاب جغرافی ، میرزا عبدالرزاق خان بغایری * بوده است (احمدی بیرجندی ، ص 293-295). متن کامل آن در فرهنگ ایران زمین (ج 26، ص 297-344) چاپ شده است . مدرس تبریزی (ج 1، ص 239) کتابی به نام مطلع الشمس (چاپ 1331) را از بدایع نگار دانسته که به احتمال قریب به یقین منظور از آن همین کتاب مطلع الشموس است .


منابع :
(1) محمدمحسن آقا بزرگ طهرانی ، الذریعة الی تصانیف الشیعة ، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی ، بیروت 1403/1983؛
(2) احمد احمدی بیرجندی ، «فضل الله بدایع نگار و مطلع الشموس »، فرهنگ ایران زمین ، ج 26 (1365 ش )؛
(3) فضل الله بن داود بدایع نگار، بدایع الاشعار فی شرح صنایع الاسحار ، مشهد 1336؛
(4) همو، تاریخ نامة ادبی ، مشهد 1331؛
(5) محمد صدر هاشمی ، تاریخ جرائد و مجلات ایران ، اصفهان 1363 ش ؛
(6) محمد علی مدرس تبریزی ، ریحانة الادب ، تهران 1369 ش ؛
خانبابا مشار، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی ، تهران 1340ـ1344 ش .

/ سیّاره مهین فر /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 692
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست