responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 6766

 

خالد بن جَرير بَجَلى ، خالد بن جَرير بَجَلى، راوى و محدّث شيعى در قرن دوّم و از اصحاب امام صادق عليهالسلام. نام كامل وى، خالدبْن جَريربْن يَزيدبْن جَريربْن عَبْداللّه بَجَلى است (رجوع کنید به نجاشى، ص 71، 149ـ150؛ شوشترى، ج 4، ص 107). محمدبن عمر كشى يك بار نام وى را خالدبن جَرير بَجلى (ص 346) و بار ديگر بدون ذكر نام پدرش، خالد بَجَلى (ص 422) آورده كه سبب اين گمان شده كه وى دو تن را معرفى كرده است، اما به نوشته شوشترى (ج 4، ص 106) هر دو عنوان بر يك تن دلالت دارد و اينگونه ذكر عنوان، روش معمول كشى است.

شيخطوسى (ص 201) با تصريح بر اين مطلب كه خالدبن جرير، برادر اسحاقبن جريربن يزيدبن جريربن عبداللّه بجلى است (درباره او رجوع کنید به نجاشى، ص 71)، رجالشناسان را در فهم صحيح نسب وى يارى داده است (رجوع کنید به مقامانى، ج 25، ص 66؛ شوشترى، ج 4، ص 107). او همچنين از شخصى با عنوان خالدبن يزيدبن جرير بَجَلى كوفى نيز در ميان اصحاب امام صادق عليهالسلام ياد كرده است (ص 197)، كه برخى از رجالشناسان، وى را همان خالدبن جرير دانستهاند و يادآور شدهاند كه در سلسله نسب، نام پدرش افتاده است (رجوع کنید به مامقانى، ج 25، ص 213؛ شوشترى، ج 4، ص 108). البته خويى (ج 8، ص 41) به دليل اينكه مقتضاى تعدد عنوان، تعدد شخص مىباشد، وى را غيراز اين خالدبن جرير و احتمالا عموى وى معرفى كرده است (درباره خاندان وى رجوع کنید به بَجَلى*، خاندان).

درباره تاريخ دقيق ولادت و وفات وى اطلاع چندانى در دست نيست، ولى مسلم است كه در قرن دوم مىزيسته است. پدر وى، جرير، كسى بود كه ابومسلم خراسانى را با نيرنگ و فريب از بازگشت به وطنش منصرف ساخت و به سوى منصور خليفه عباسى (حك: 136ـ158) فرستاد، زيرا منصور آهنگ قتل او كرده بود (طبرى، ج 7، ص 483).

خالدبن جرير از امام صادق عليهالسلام، برادرش اسحاقبن جرير و ابوالربيع شامى روايت كرده است (نجاشى، ص 149ـ150، 455). حسنبن محبوب* از اصحاب اجماع (رجوع کنید به كشى، ص 556)، مهمترين راوى اوست و علاوه بر آنكه كتاب بجلى به روايت وى در ميان اماميه باقى مانده، كتاب ابوالربيع شامى نيز كه بجلى راوى آن است، از طريق حسنبن محبوب روايت شده است (رجوع کنید به نجاشى، ص150، 455؛ مدرسى طباطبائى، ج 1، ص 311).

علىبن حسنبن فضّال از وى با صفت صالح ياد كرده است (رجوع کنید به كشى، ص 346؛ نيز رجوع کنید به مامقانى، ج 25، ص 66). نظر به اعتبار قول وى در توثيق اشخاص، خالدبن جرير را در شمار راويان قابل اعتماد قرار دادهاند (مامقانى، ج 25، ص 68ـ69؛ خويى، ج 7، ص 16). از ديگر مواردى كه رجالشناسان وثاقت خالدبن جرير را از آن دريافت كردهاند، روايت حسنبن محبوب از وى است، با اين فرض كه اصحاب اجماع (از جمله حسنبن محبوب) از افراد ثقه روايت مىكردهاند (رجوع کنید به مامقانى، ج 25، ص 69؛ خويى، ج 7، ص 17). برخى از رجالشناسان روايت كردن جعفربن بشير از وى را دليل بر وثاقت او دانستهاند؛ چرا كه جعفر فقط از ثقات نقل مىكند (رجوع کنید به خويى، ج 7، ص 16؛ موحدى ابطحى، ج 5، ص 375) ولى خويى (ج 7، ص 17) بر اين امر اشكال وارد كرده و مراد از آنچه را كه درباره جعفربن بشير گفتهاند، توضيح دادهاست (رجوع کنید به همان، ج 1، ص 71ـ72).

براساس گزارشى كه در عمده كتابهاى رجالى ذكر شده، خالدبن جرير بَجَلى دين و اعتقادات و امامان خود را بر امام صادق عليهالسلام عرضه كرد و ايشان آن را تصديق فرمودند (رجوع کنید به كشى، ص 422ـ423؛ خويى، ج 7، ص 15ـ16). مامقانى (همانجا) و مازندرانى حائرى (ج 3، ص 158) مُفاد اين روايت را دليلى بر ممدوح بودن وى دانستهاند. شهيد ثانى (ج 2، ص 965)، اين روايت را از حيث سند مجهول و مضطرب معرفى كرده، ولى شوشترى (ج 4، ص 107ـ108) به اين اشكال كه ناشى از خطاى احتمالى علامه حلّى در موقع يادداشتبردارى از كتاب اختيار معرفةالرجال بوده، پاسخ داده است. با همهاينها، خويى (ج 7، ص 16) از اين روايت، فقط مؤمن بودن خالد را نتيجه گرفته است.


منابع:
(1) خويى؛
(2) شوشترى؛
(3) زينالدينبن على شهيدثانى، رسائل الشهيد الثانى، قم 1379ـ1380ش؛
(4) طبرى، تاريخ (بيروت)؛
(5) محمدبن حسن طوسى، رجالالطوسى، چاپ جواد قيومى اصفهانى، قم 1420؛
(6) محمدبن عمر كشى، اختيار معرفةالرجال، (تلخيص) محمدبن حسن طوسى، چاپ حسن مصطفوى، مشهد 1348ش؛
(7) محمدبن اسماعيل مازندرانى حائرى، منتهىالمقال فى احوال الرجال، قم 1416؛
(8) عبداللّه مامقانى، تنقيحالمقال فى علم الرجال، چاپ محيىالدين مامقانى، قم 1423ـ؛
(9) محمدعلى موحدى ابطحى، تهذيبالمقال فى تنقيح كتاب الرجال للشيخ الجليل ابىالعباس احمدبن على النجاشى، ج 5، قم 1417؛
(10) احمدبن على نجاشى، فهرست اسماء مصنّفى الشيعة المشتهر ب رجال النجاشى، چاپ موسى شبيرى زنجانى، قم 1407؛


(11) Hossein Modarressi Tabataba'i, Tradition and survival: a bibliographical survey of early Shi`ite literature, vol.1, Oxford 2003.

/ مقداد ابراهيمى /

نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 6766
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست