حويزى، عبدالحسين ، حويزى، عبدالحسين بن عمران، معروف به خَياط، شاعر و اديب شيعى. وى در ربيعالاول 1287، و به نقلى در 1289، در نجف به دنيا آمد. جدّ اعلاى او، يوسف، از حويزه/ هويزه* به عراق مهاجرت كرد. فرزندان يوسف پس از فوت پدر به نجف، محل دفن وى، رفتند و در آنجا اقامت گزيدند و به تجارت پرداختند. عمران، پدر حويزى، پس از ورشكستگى در تجارت پارچه، به خياطى مشغول شد. حويزى تا زمان مرگ پدر در كار و تجارت همراه وى بود (امين، ج 7، ص 449؛ خاقانى، ج 5، ص 231) و پس از حمله سربازان عثمانى و ورشكستگى در تجارت، در 1335 به كربلا رفت و در آنجا اقامت گزيد (خاقانى، ج 5، ص 232).

او بسيارى از علوم را نزد شيخهادى تهرانى، ادبيات را نزد سيدابراهيم طباطبائى (از مشهورترين اديبان و شعراى عصر خود)، و علوم بلاغى را از سيدمحمدعاملى معروف به صحّاف فراگرفت. در فقه از درس شيخعباسبن شيخ على آلكاشفالغطاء استفاده برد. نهايةالاحكام علامه حلّى و معالم را نزد شيخعباس مشهدى خواند و با علومى مانند رياضيات، هندسه، جَفْر، رمل، اوفاق، سيميا و كيميا آشنا شد و در بعضى از اين علوم رساله نوشت (همانجا).

حويزى با گروهى از شعرا، همچون جميل صدقى زَهاوى*، معروف رُّصافى*، عبدالرحمان البنّاء و خيرى الهنداوى مجالست داشت و بارها در جمع بزرگان امتحان شده بود (همان، ج 5، ص 233ـ234). وى با اينكه همطراز شعراى متكلف قديم بهشمار مىرفت، در نظم به تكلف نيفتاد (خاقانى، ج 5، ص 237).

حويزى اديبى جسور و آزادانديش بود؛ مشروطهخواهان را مدح و دشمنانشان را هجو نمود. وى از راه تجارت امرار معاش مىكرد (همان، ج 5، ص 232ـ233).

موضوعات شعرى او بيشتر مدح، وصف و تغزّل است (رجوع کنید به همان، ج 5، ص 237ـ264). وى مُخمَّسى طولانى در مدح اميرمؤمنان و اهلبيت عليهمالسلام و همچنين اشعارى در رثاى علما و بزرگان شيعه سروده است (رجوع کنید به بحرالعلوم، ج 1، ص 142ـ143، 147 و جاهاى ديگر؛ امين، ج 7، ص 449ـ 450؛ خاقانى، ج 5، ص 264ـ266).

حويزى از روايات شفاهى (ادبيات عاميانه) اطلاعات دقيقى داشت. از وى قصههاى بسيار و حدود پانزده ديوان بر جاى مانده است (خاقانى، ج 5، ص 235ـ236). دو جلد از ديوان او در نجف به چاپ رسيده است: جلد اول در 1384/1964 در هفتاد صفحه و جلد دوم به كوشش حميد مجيد هدو در 1385/1965 در سيصد صفحه (عواد، ج 2، ص 227؛ امينى، ص 178ـ179). عواد (همانجا) مجلد دوم را چاپ بيروت ذكر كرده است.

از ديگر آثار وى، شعر حماسى فريدةالبيان است كه در 1375/ 1955 در نجف به چاپ رسيده است (همانجا؛ امينى، ص264). او تقريظى نيز بر الغيث الزّابد فى ذرّية محمد العابد، تأليف سيدعبداللّه بلادى*، نوشته است (آقابزرگطهرانى، ج 13، ص 34).

حويزى در فقر زندگى كرد و از او فرزندى بهجا نماند (رجوع کنید به خاقانى، ج 5، ص 237). وى در 1330ش، و به نقلى در 1335ش، در كربلا درگذشت (امين، ج 7، ص 449؛ عوّاد، ج 2، ص 227؛ امينى، ص 178).

---

منابع:
(1) آقابزرگ طهرانى؛
(2) امين؛
(3) محمدهادى امينى، معجمالمطبوعات النجفية: منذ دخول الطباعة الى النجف حتى الآن، نجف 1385/ 1966؛
(4) محمدمهدىبن مرتضى بحرالعلوم، رجالالسيد بحرالعلوم، المعروف بالفوائد الرجالية، چاپ محمدصادق بحرالعلوم و حسين بحرالعلوم، تهران 1363ش؛
(5) على خاقانى، شعراء الغرى، او، النجفيات، نجف 1373/1954، چاپ افست قم 1408؛
(6) كوركيس عواد، معجم المؤلفين العراقيين فى القرنين التاسع عشرو العشرين، بغداد 1969.

/ زهرا نهاوندى /