responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 6631

 

حُورَه ، حُورَه (يا حَوْرَه)، شهرى در حَضْرَموت*. حوره در شمالشرقى شهر هَجَرَيْن، بر دامنههاى كوه حوره در وادىالعُيَّن قرار دارد (كحّاله، ص 360؛ مقحفى، ذيل مادّه) و با جادهاى به طول حدود 240 كيلومتر با شهر ساحلى مُكَلّا (مهمترين شهر منطقه) در ارتباط است (رجوع کنید به نقشه عمومى خاورميانه). ظاهراً نخستين بار حسنبن احمد هَمْدانى معروف به ابنحائك (متوفى 344)، جغرافيانگار و مورخ يمنى، از حوره ياد كرده و آن را شهرى بزرگ و از دژهاى حضرموت دانسته است كه بنىحارثه، از تيرههاى قبيله كِنْدَه، در آنجا ساكن بودند (رجوع کنید به 1989، ص 168؛ همو، 1999ـ2000، ج8، ص90). امروزه قبيله نَهْد در شمال حوره، مدعى انتساب به كندهاند؛ اما احتمالا اين نهد غير از قبيله همدانى بنونهد، شعبهاى از عَنْس، است كه در جنوب عَسير امروزى سكنا داشتند (رجوع کنید به د.اسلام، چاپ دوم، ذيلمادّه). ابنحائك در جاى ديگر (1989، ص 171) از قريهاى به نام حوره از توابع بَدّا ياد كرده است كه دو تيره به نامهاى بنىحارثه و بنىمُحَرَّيه از قبيله تُجيب در آنجا سكنا داشتند. محرّيه ايرانىتبار بودند.

در پيرامون حوره باغها و درختان خرما و انگور و سدر و مزارع حبوبات و نيل و تنباكو وجود داشته و آب آن از رود عيّن تأمين مىشده است (رجوع کنید به حجرىيمانى، ج 1، جزء2، ص 300؛ كحّاله؛ مقحفى، همانجاها). حوره داراى خيابانهاى تنگ، بازارى كوچك و دو مسجدجامع بوده است. قلعهاى بزرگ با يك برج نگهبانى واقع بر ارتفاعات، بر حوره مشرف است (كحّاله، همانجا؛ نيز رجوع کنید به د.اسلام، همانجا).

از تاريخ و حوادث حوره گزارشهاى پراكندهاى وجود دارد. از جمله اينكه در زمان پيامبر اكرم در آن ناحيه جايى به نام ذوالضّلاله بود كه پيامبر نام آن را به ذوالهدى تغيير داد (بكرى، ج 1، ص 155). در صفر 821 آلملكى (مليكى) با همدستى آلعمربن عامر بر حاكم خود، بالعلا، شوريدند. پس از آن نيز در ميان افراد خاندان ملكى در حوره نزاع برپا بود (كندى، ج 1، ص 139، 141). به گفته بامَخْرَمَه (متوفى 947) در قلعه استوار حوره، آلملكى و در پايين اين قلعه، آل باوزيرِ صوفىمسلك سكونت داشتند و قبور عدهاى از آلباوزير در پايين اين قلعه بود (رجوع کنید به مقحفى؛ حجرىيمانى، همانجاها). در 926، سلطان بدربن عبداللّهبن جعفر كَثيرى از شِحر به سوى حضرموت حركت كرد و حوره را گرفت (كندى، ج 1، ص 163ـ164). در 976، حوره جزو قلمرو سلطان عبداللّهبن بدر كثيرى بود (بافقيه، ص 392ـ393؛ كندى، ج 1، ص 214).

در سده دهم، شيخعمربن عبداللّهبن عبدالرحمان باوزير، آبراههاى براى آبيارى مزارع و نخلستانهاى حوره احداث كرد كه با مخالفت برخى طوايف روبهرو شد و در نزاعهايى كه رخ داد، اهالى حوره زيان بسيار ديدند و عده بسيارى كشته شدند، اما سرانجام شيخعمر پيروز شد (رجوع کنید به سَقّاف، ص220). پس از استيلاى عثمانيها بر يمن (943)، در سالهاى 1016ـ 1017 حوره جزو بلاد حَجَّه بود و عبدالرحيمبن عبدالرحمانبن مطهّر والى دستنشانده جعفرپاشا، حاكم عثمانى يمن، در آنجا حكومت مىكرد. چون عبدالرحيم از جعفر تمرد نمود، سپاه جعفر به جنگ او رفت و او را هزيمت داد (رجوع کنید به ابنقاسم، قسم 2، ص 794ـ795؛ نيز رجوع کنید به كندى، ج 1، ص 248). در 1023 نيز اميرحيدر، سردارِ جعفرپاشا، حوره را همچون برخى شهرهاى ديگر كه در دست نمايندگان المنصور قاسمبن محمد امام زيدى بود، گرفت (رجوع کنید به ابنقاسم، قسم 2، ص 805). در 1081، صفىالاسلام احمدبن حسن امام زيدى در حوره مستقر شد (جرافىيمنى، ص 233).

در سدههاى دوازدهم و سيزدهم در حوره تحولات گوناگونى پديد آمد. در نيمه دوم سده دوازدهم، اين شهر تحت حكومت نقيب بركاتبن معوضه يافِعى بود. بعدآ لشكريان سلطان عبدالعزيزبن محمدبن سعود يا پسرش سعود، كه در 1224 بر حضرموت استيلا يافتند، حوره را تصرف كردند و نقباى خاندان يافعى را از آنجا راندند. از اشعار و مكاتبات حَضْرَميها برمىآيد كه وهابيها مدتى طولانى در حوره به سر بردند و با قبايل حضرموت مناسباتى بر پايه صلح يا جنگ داشتند. پس از آنكه ياران علىبن قُملا، سردار سعوديها، حوره را ترك كردند، عمربن جعفربن صالحبن مطلق از آلعمربن جعفر بر آنجا مستولى شد و سپس حكومت در دست پسران و نوادگان وى بود. در زمان حكومت مُقبِلبن صالح از آلعمر، قُعَيْطى (حاكم مُكلّا و شِحر) در آنجا نفوذ يافت و نايب وى در حوره در كار حكومت دخالت كرد و بعداً صالحبن مقبل آلعمر را از آنجا راند و قعيطى در 1272 بر سراسر حوره مستولى شد. اميران خاندان قعيطى، همچون عمربن عوض و پسرش عوضبن عمر، بر آبادانى و استحكام حوره افزودند (رجوع کنید به مقحفى، همانجا؛ سقّاف، ص 218ـ 220).

امروزه، شهر حوره تابع شهرستان قَطْن است و چندين روستاى تابعه دارد. اغلب ساكنان حوره از قبايل كنده و بعضى از آل باجابر هستند. نوادگان شيخابوبكربن محمدبن سالم مَولى عرف، و طايفهاى از علويان از جمله آلسَقّاف و آلباوزير در آنجا زندگى مىكنند (رجوع کنید به مقحفى، همانجا).


منابع:
(1) ابنحائك، صفة جزيرةالعرب، چاپ محمدبن على اكوع، بغداد 1989؛
(2) همو، كتاب الاكليل، ج 8، چاپ نبيه امين فارس، پرينستون 1940، چاپ افست (قاهره) 1999ـ2000؛
(3) ابنقاسم، غايةالامانى فى اخبار القطر اليمانى، چاپ سعيد عبدالفتاح عاشور، قاهره 1388/ 1968؛
(4) محمدبن عمرطيب بافقيه، تاريخالشِحْرو اخبار القرنالعاشر، چاپ عبداللّه حبشى، بيروت 1419/1999؛
(5) عبداللّهبن عبدالعزيز بكرى، معجم مااستعجم من اسماءالبلاد و المواضع، چاپ مصطفى سقّا، بيروت 1453/1983؛
(6) عبداللّه جرافىيمنى، المقتطف من تاريخاليمن، بيروت 1407/1987؛
(7) محمدبن احمد حجرى يمانى، مجموعبلدان اليمن و قبائلها، چاپ اسماعيلبن على اكوع، صنعا 1416/1996؛
(8) عبدالرحمان سَقّاف، معجمبلدان حضرموت، المسمى إدامالقوت فى ذكر بلدان حضرموت، تحقيق ابراهيم احمد مقحفى و عبدالرحمان حسن سقّاف، صنعا 1423/2002؛
(9) عمررضا كحّاله، جغرافية شبهجزيرةالعرب، چاپ احمدعلى، مكه 1384/1964؛
(10) سالمبن محمد كندى، تاريخ حضرموت، المسمّى بالعدّة المفيدة الجامعة لتواريخ قديمة و حديثة، چاپ عبداللّه محمد حبشى، صنعا 1424/2003؛
(11) ابراهيم احمد مقحفى، معجمالبلدان و القبائل اليمنية، صنعا 1422/2002؛
(12) نقشه عمومى خاورميانه، مقياس 000، 750،1:3، تهران: گيتاشناسى، 1382ش؛


(13) EI2, s.v. "Hawra" (by G. Rentz).

/ محمدرضا ناجى /

نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 6631
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست