responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 6608

 

حنظله بادغيسى ، حنظله بادغيسى، شاعر فارسىگوى اوايل قرن سوم. وى از معروفترين شاعران دوره طاهريان است. اصلش از بادغيس هرات بوده و در دوره حكومت عبداللّهبن طاهر (حك: 213ـ230)، در نيشابور زندگى مىكرده است (عوفى، ج 2، ص 2؛ رضازاده شفق، ص 115). ذبيحاللّه صفا (1969، ج 1، ص سىوشش) حنظله را يكى از نخستين شاعران فارسىگوى ذكر كرده و بديعالزمان فروزانفر (ص 76) او را قديمترين شاعرى دانسته است كه نام و شعرش به واسطه تذكرهها به ما رسيده است (قس صبا، ص 221). هدايت (ج 1، بخش 2، ص 727) نوشته است كه حنظله در قرن دوم زندگى مىكرد، اما در عين حال وى را معاصر فيروز مشرقى (متوفى 283) دانسته است. صفا (1378ش، ج 1، ص 180)، ضمن تأكيد بر اقوال ضد و نقيض هدايت درباره حنظله، روزگار شاعرى او را مقدّم بر شاعران دربار يعقوب ليث صفارى (حك: 247ـ265) ذكر كرده است. به گفته نظامى عروضى (ص 26ـ27)، ديوان حنظله در سده سوم در بادغيس موجود بوده است، چنانكه احمدبن عبداللّه خجستانى (متوفى 268)، از امراى صفاريان، با خواندن قطعهاى از آن (با مطلع مهترى گر به كام شير در است/ شوخطر كن زكام شير بجوى») چنان شور و هيجان و جسارتى مىيابد كه شغل خربندگى را رها مىكند، خرهايش را مىفروشد و اسبى مىخرد و خود را به خدمت علىبن ليث صفارى، برادر يعقوب ليث، مىرساند و به چنان مرتبهاى مىرسد كه گفتهاند در نيشابور، در يك شب سيصد هزار دينار و پانصد سر اسب و هزار عدد جامه بخشيد. از اين ديوان دو قطعه يكى در چهار مقاله نظامىعروضى (ص 26) و ديگرى در لبابالالباب عوفى (همانجا) برجاى مانده است. اين ابيات از نظر انسجام و فصاحت و پختگى زبان شعر به درجهاى است كه در مقايسه با اشعار شاعران اواخر قرن سوم و اوايل قرن چهارم، نمىتوان آنها را از نخستين اشعار فارسى بهشمار آورد؛ مگر اينكه، بنابر نظر صفا (1378ش، همانجا)، ابيات منسوب به حنظله را طبق رسمِ روزگار بعد از او، اصلاح كرده باشند.

به نوشته هدايت (همانجا)، حنظله در سال 219 درگذشت، اما صفا (1378ش، همانجا) پذيرش اين تاريخ و نيز سال 220 را كه نويسنده شاهد صادق ذكر كرده است بنابر قراين دشوار دانسته است. ريپكا نيز (ج 2، ص 261) مرگ او را قبل از 248 نادرست شمرده است.


منابع:
(1) صادق رضازاده شفق، تاريخ ادبيات ايران، (شيراز) 1355ش؛
(2) يان ريپكا، تاريخادبيات ايران، ترجمه ابوالقاسم سرّى، تهران 1383ش؛
(3) محمدمظفر حسينبن محمد يوسفعلى صبا، تذكره روز روشن، چاپ محمدحسين ركنزاده آدميت، تهران 1343ش؛
(4) ذبيحاللّه صفا، تاريخادبيات در ايران و در قلمرو زبان پارسى، ج 1، تهران 1378ش؛
(5) همو، گنج سخن: شاعران بزرگ پارسىگوى و منتخب آثار آنان، (تهران 1969)؛
(6) عوفى؛
(7) بديعالزمان فروزانفر، تاريخادبيات ايران: بعد از اسلام تا پايان تيموريان، بهكوشش عنايتاللّه مجيدى، تهران 1383ش؛
(8) احمدبن عمر نظامىعروضى، كتاب چهارمقاله، چاپ محمدبن عبدالوهاب قزوينى، ليدن 1327/1909، چاپ افست تهران (بىتا.)؛
(9) رضاقلىبن محمدهادى هدايت، مجمعالفصحاء، چاپ مظاهر مصفا، تهران 1382ش.

/ فريده داودى مقدّم /

نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 6608
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست