حمزة‌بن محمد كِنانى ، حمزة‌بن محمد كِنانى، كنيه‌اش ابوالقاسم، عالم و محدّث مصرى قرن چهارم. درباره زندگى او اطلاع چندانى در دست نيست. وى در 275 به‌دنيا آمد. نخستين سال سماع حديث او، 295 ذكر شده است. كنانى در 305 براى طلب حديث به عراق سفر كرد و در بصره و كوفه به سماع حديث پرداخت. وى از محدّثان مشهورى چون محمدبن داود صَدفى، سعيدبن عثمان حرّانى، و عبدان‌بن احمد اهوازى اخذ حديث كرد. كنانى از زاهدان و عابدان روزگار خود به‌شمار مى‌رفت. از او محدّثانى چون ابن‌مَنْدَه و ابوالحسن‌بن على‌بن محمد قابسى حديث نقل كرده‌اند (رجوع کنید به ذهبى، 1424، ج 8، ص 114ـ115؛ همو، 1401ـ1409، ج 16، ص180). ابن‌عساكر (ج 15، ص240) در اشاره به فضل كنانى، گفته است كه دارقطنى در سفر به مصر، با كنانى هم‌صحبت شد. وى در 357، به هنگام لشكركشى فاطميان به مصر، درگذشت (رجوع کنید به ذهبى، 1401ـ 1409، ج 16، ص 181؛ همو، 1424، همانجا).

تنها اثرى كه از او ياد شده، جزءُ البَطاقة است كه در واقع تخريجى از حديث مشهور به بطاقه است كه آن را عبداللّه‌بن عمروبن عاص روايت كرده است (رجوع کنید به كتّانى، ص 76). اين حديث به اهميت و ثواب شهادتين اشاره دارد (رجوع کنید به حاكم نيشابورى، ج 1، ص 529). به نوشته ذهبى (1401ـ1409، ج 17، ص 602)، اين مجموعه را ابوالحسن على‌بن عمر حرّانى، مشهور به ابن‌حِمِّصَة، از شاگردان كنانى، روايت كرده است. اين كتاب با تحقيق عبدالرزاق‌بن عبدالمحسن العباد البدر (رياض 1412/ 1992) به‌چاپ رسيده است.

---

منابع:
(1) ابن‌عساكر، تاريخ مدينة دمشق، چاپ على شيرى، بيروت 1415ـ1421/ 1995ـ2001؛
(2) محمدبن عبداللّه حاكم نيشابورى، المستدرك على الصحيحين، چاپ يوسف عبدالرحمان مرعشلى، بيروت 1406؛
(3) محمدبن احمد ذهبى، تاريخ الاسلام و وفيات المشاهير و الاعلام، چاپ بشّار عواد معروف، بيروت 1424/2003؛
(4) همو، سير اعلام النبلاء، چاپ شعيب ارنؤوط و ديگران، بيروت 1401ـ1409/ 1981ـ1988؛
(5) محمدبن جعفر كتّانى، الرسالة المستطرفة لبيان مشهور كتب السنة المشرفة، كراچى 1379/1960.

/ هادى بِزْدى‌ثانى /