responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 631

 

بخاری ، علاءالدین ابوعبدالله محمدبن عبدالرحمان بن احمد، ملقب به زاهد علا، فقیه اصولی و متکلم حنفی ، مفسّر، واعظ و مفتی بخارا در قرن پنجم و ششم . در فقه حنفی و حدیث بهترین شاگرد قاضی ابونصراحمدبن عبدالرحمان ریغْدَمونی (متوفی 493) بود (ابن ابی الوفا، ج 2، ص 76). مادلونگ ( ایرانیکا، ذیل «بخاری ») گویا با توجه به منطقة زندگی او که در آن غالباً مذهب حنفی شرقی رواج داشت ، وی را از نظر کلامی پیرو مذهب ماتُریدی می داند. دلیلی دالّ براینکه برای کسب دانش به خارج از بخارا سفر کرده باشد در دست نیست .

ابوالفضل مسعودبن محمد طرازی ، همعصر بخاری ، در نامه ای نوشته است که او ضوابط و قواعد نقل حدیث را رعایت نمی کرده است . سمعانی (متوفی 562) که بخاری را ندیده ولی اجازه ای مکتوب از وی دریافت کرده است ، در التّحبیر ، منبع اصلی شرح حال بخاری ، با استناد به همین نامه ، وی را در نقل حدیث سهل انگار و مُتجازِف خوانده است (ج 2، ص 153(

مشهورترین شاگرد بخاری ، برهان الدین مَرغینانی * (متوفی 593) مؤلف کتاب الهدایة کتاب مهم و مختصری در فقه حنفی بود. وی بخاری را جزو مشایخ خود ذکر کرده و گفته است که دربارة تمام شنیده ها و همة مصنّفات و مستجازات خویش به وی اجازة نقل به صورت شفاهی و کتبی داده است (ابن ابی الوفا، همانجا). تاریخ وفات بخاری را 18 (سمعانی ، همانجا) یا 12 جمادی الا´خرة 546 (ابن ابی الوفا، همانجا؛ ابن قطلوبغا، ص 56؛ لکنوی ، ص 176؛ داودی مالکی ، ج 2، ص 181) دانسته اند، اما صَفَدی آن را 545 ضبط کرده است (ج 3، ص 232). گفته اند که بخاری تفسیر مفصّلی در بیش از هزار جزو تصنیف و در اواخر عمرش املا کرد، اما هیچیک از آثارش اکنون موجود نیست .

لکنوی زاهد و مفسّر دیگری به نام محمدبن عبدالرحمان بخاری (متوفی 546) را نیز نام برده و شرف الدین عمربن محمد عقیلی (متوفی 596) را شاگرد او معرفی کرده است (ص 175-176). او احتمال می دهد که این فرد همین بخاری باشد. این احتمال درست می نماید، چنانکه مادلونگ نیز آن را مسلّم گرفته است .


منابع :
ابن ابی الوفا، الجواهرالمُضیة فی طبقات الحنفیة ، حیدرآباد

(1) دکن 1332/1913؛
ابن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیة ،

(2) بغداد 1962؛
(3) محمدبن علی داودی مالکی ، طبقات المفسرین ، بیروت 1403/ 1983؛
(4) عبدالکریم بن محمد سمعانی ، التحبیرفی المعجم الکبیر ، چاپ منیرة ناجی سالم ، بغداد ( تاریخ مقدمه 1395 ) ؛
خلیل بن

(5) ایبک صفدی ، کتاب الوافی بالوفیات ، ویسبادن 1962-1979؛
(6) عبدالحی بن عبدالحلیم لکنوی ، الفوائدالبهیّة فی تراجم الحنفیة ، کراچی 1393؛


(7) Encyclopaedia Iranica , s.v. "Bok ¢ a ¦ r ¦ â , `Ala ¦ '-al-D ¦ â n" (by Wilferd Madelung).

/ اکبر ترابی /

نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 631
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست