حسین ، امین‌اللّه، موسیقی‌دان معاصر ایرانى. در 1322 (1282ش)/ 1903 در سمرقند به دنیا آمد (مه‌آبادى، ص 161؛ قس اكبرزاده، ص 64، كه تاریخ تولد او را 1285ش ذكر كرده است). به گفته خودش (ص 18)، خانواده او به فارسى سخن می‌گفتند و با شعر و ادب فارسى آشنا بودند. پدرش، احمد حسین، در تهران با نام خانوادگى امیرى شناسنامه گرفته بود (مه‌آبادى، همانجا). امین‌اللّه حسین بر آن بود با آنكه در خارج از ایران بزرگ شده، روح ایرانى خود را حفظ كرده است (حسین، ص 19). وى در رشته پزشكى در دانشگاه پتروگراد (سن‌پترزبورگ) به تحصیل پرداخت و در 1301ش/ 1922 براى ادامه تحصیل در این رشته به برلین رفت، اما پس از چندى به تحصیل موسیقى پرداخت. از جمله استادانِ موسیقى او در برلین، آرتور اِشنابل و ویلهلم كلاته بودند. حسین پس از چهار سال تحصیل در برلین، به كنسرواتوار پاریس رفت و تحصیلات خود را نزد استادانى چون نوئل گالن و پل ویدال و آلفرد كورتو ادامه داد. او به ساختن قطعاتى با فضاى شرقى و ایرانى بسیار علاقه‌مند بود و سمفونى تخت جمشید را در 1325ش/ 1946، در قالب اركستر سمفونیك اما با حال و هواى ایرانى، ساخت كه بسیار مورد توجه قرار گرفت (مه‌آبادى، ص 162). از دیگر آثار او، كه نشان‌دهنده توجه او به فرهنگ ایرانى است، راپسودى ایرانى و سمفونى رباعیات خیام است كه در 1330ش/ 1951 در پاریس اجرا شد (همان، ص 164). وى آثار متعدد دیگرى براى اركستر سمفونیك نوشته كه از آن جمله است: >سمفونى شنها<؛ >نقاشیهاى باسمه‌اى ژاپنى <؛ پروانه‌فروش<؛ >مینیاتورهاى ایرانى< شامل قطعات>رقص ساقى<، >آواز شتربان <، >رقص قرقیزى <، >لوطیها<، >پیش از نبرد<، >شكوه عشق< و >مسخرگان < (رجوع کنید به دومنیل، ص 67ـ69). وى براى چند فیلم نیز موسیقى ساخته است (مه‌آبادى، ص 166).

حسین از كودكى صفحات درویش‌خان* را شنیده بود (همانجا) و با نوازندگى تار نیز آشنایى داشت و نمونه‌هایى از نوازندگى تار او در دست است (اكبرزاده، همانجا).

امین‌اللّه حسین در 1303ش/1924 با آنا مینوسكى ازدواج كرد (مه‌آبادى، همانجا) و فرزند او، روبر حسین، در 1306ش/ 1927 به دنیا آمد. روبر حسین از بازیگران، كارگردانان و فیلمنامه‌نویسان سینماى فرانسه است (دانش‌نامه سینمایى، كتاب 2، ج 1، ص 350). امین‌اللّه حسین كه در پاریس اقامت داشت، بارها ــ به‌ویژه در اوایل دهه پنجاه شمسى ــ به ایران آمد و با او مصاحبه‌هایى شد كه در روزنامه‌ها و مجلات به چاپ رسید (رجوع کنید به حلالى، ص 135). وى در 1362ش/ 1983 در پاریس درگذشت (اكبرزاده، همانجا).

---

منابع :
(1) پژمان اكبرزاده، موسیقی‌دانان ایرانى، شیراز 1380ش؛
(2) امین‌اللّه حسین، «گفتگو با امین‌اللّه حسین»، (گفتگو كننده: پرویز اسلام‌پور)، تلاش، ش 40 (فروردین ـ اردیبهشت 1352)؛
(3) سیمین حلالى، كتابشناسى موسیقى در ایران: فهرست موضوعى كتاب‌ها، مقالات نشریات (1354ـ 1383)، پایان‌نامه‌ها و طرح‌هاى پژوهشى، تهران 1386ش؛
(4) دانش‌نامه سینمایى، زیرنظر بهزاد رحیمیان، كتاب 2، تهران: روزنه‌كار، 1383ش؛
(5) رنه دومنیل، «امین‌اللّه حسین»، مجله موسیقى، دوره 3، ش 11 (تیر 1336)؛
(6) بهمن مه‌آبادى، «زندگى و آثار امین‌اللّه حسین»، فصلنامه هنر، ش 25 (تابستان 1373).

/ مهشید فراهانى /

تصاویر این مدخل:
امین الله حسین منبع: www.klassika.info 18.mar.2009