حزب ملى بنگلادش ، از احزاب بنگلادش كه ژنرال حسین محمد ارشاد آن را بنیان گذاشت.

پس از آنكه ژنرال حسین محمد ارشاد در 1362ش/ 1983 خود را رئیس‌جمهور بنگلادش* خواند (باكستر، ص 85؛ جهان، ص 19)، در 1364ش/1985 مجمع سیاسى جدیدى

به نام جبهه ملى ایجاد كرد كه متشكل از پنج گروه بود: حزب مردم، حزب متحد مردم، حزب دموكراتیك، و اعضاى سابق حزب ملی‌گراى بنگلادش* و مسلم‌لیگ. در مهر 1364/ اكتبر 1985، ممنوعیت فعالیتهاى سیاسى تا اندازه‌اى برداشته شد و جبهه ملى در كمتر از شش ماه منحل و حزب ملى رسماً در 11 دى 1364/ اول ژانویه 1986، به رهبرى محمد ارشاد، ایجاد شد (كبیر، ص 52؛ باكستر، ص 112؛ >آسیاى جنوبى 2008<، ص 145).

به دستور ارشاد، انتخابات مجلس سوم در 17 اردیبهشت 1365/ 7 مه 1986 برگزار گردید. حزب ملی‌گراى بنگلادش این انتخابات را تحریم كرده بود، اما احزاب دیگر، همچون عوامی‌لیگ، در آن شركت‌كردند. وقتى نتیجه‌انتخابات به‌نفع حزب ارشاد، تمام شد، عوامی‌لیگ و احزاب دیگر، دولت را به تقلب درانتخابات متهم‌كردند. دراین‌زمان،مخالفان اصلی‌ارشاد دو حزب بودند: حزب ملی‌گراى بنگلادش به رهبرى بیگم خالده ضیاء، بیوه ژنرال ضیاءالرحمان؛و حزب عوامی‌لیگ به رهبرى شیخ‌حسینه واجد، دختر شیخ مجیب‌الرحمان* (>حكومت و سیاست در آسیاى جنوبى <،ص292ـ 293؛ جهان، ص19ـ 20؛ نیز رجوع کنید بهحزب ملی‌گراى بنگلادش*).

ارشاد در 6 شهریور 1365/ 28 اوت 1986 از فرماندهى ارتش استعفا كرد تا بتواند در انتخابات ریاست جمهورى شركت كند. او در این انتخابات ــكه در 23 مهر/ 15 اكتبر همان سال برگزار شد و حزب ملی‌گراى بنگلادش آن را تحریم كرده بودــ به ریاست جمهورى رسید (باكستر، ص 112ـ113). تظاهرات احزاب مخالف در سراسر بنگلادش، ارشاد را ناگزیر ساخت كه مجلس را منحل كند و انتخابات مجلس چهارم را در 13 اسفند 1366/ 3 مارس 1988 برگزار نماید. در این انتخابات ــ كه حزب ملی‌گراى بنگلادش و عوامی‌لیگ آن را تحریم كرده بودندــ حزب ملى ارشاد بیشتر كرسیها را از آن خود ساخت (غلام‌حسین، ص 205ـ206؛ باكستر، ص 114).

پس از این انتخابات، حزب ملی‌گراى بنگلادش و عوامی‌لیگ، با حمایت احزاب دیگر، اعتصابات و تظاهرات سراسرى به راه انداختند (>حكومت و سیاست در آسیاى جنوبى <، ص 293؛ غلام‌حسین، ص 206).

با فزونى یافتن اعتراضات و تظاهرات، ارشاد در 6 آذر 1369/ 27 نوامبر 1990 حالت فوق‌العاده اعلام كرد، اما ارتش حمایت چندانى نكرد و او مجبور شد در 15 آذر/ 6 دسامبر همان سال قدرت را به دولت موقت بی‌طرف واگذار نماید. قاضى شهاب‌الدین احمد هم رئیس‌جمهورى موقت این دولت شد (فخرالدین احمد، ص 11ـ13). حسین محمد ارشاد و همسرش در 21 آذر/ 12 دسامبر همان سال دستگیر شدند و در نبود ارشاد، میزان الرحمان چودورى رئیس موقت حزب ملى شد. در انتخابات مجلس پنجم (اسفند 1369/ فوریه 1991)، حزب ملى چند كرسى به دست آورد. حزب ملى در انتخابات مجلس (خرداد 1375/ ژوئن 1996)، چندین كرسى را به خود اختصاص داد. پس از این انتخابات، كه عوامی‌لیگ بیشتر كرسیها را از آن خود ساخته بود، حزب ملى از عوامی‌لیگ در تشكیل دولت حمایت نمود و به دولت هم پیوست (باكستر، ص115؛ مظفر احمد، ص 61؛ >آسیاى جنوبى 2008<، ص127).

ارشاد در 19 دى 1375/ 9 ژانویه 1997، با قید ضمانت، از زندان آزاد شد. در فروردین 1378/ آوریل 1999 حزب ملى، در پى اختلافاتِ سران آن، به سه گروه تقسیم شد. علاوه بر گروه ژنرال ارشاد، گروه دیگرى به رهبرى میزان‌الرحمان چودورى وانورحسین مَنجو ایجاد گردید. گروه سوم هم تحت رهبرى قاضى فیروز راشد قرار گرفت. در انتخابات 1380ش/2001، گروه ارشاد چهارده كرسى و گروه انور حسین یك كرسى مجلس را به دست آوردند (>آسیاى جنوبى 2008<، ص 127، 145؛ >حكومت و سیاست در آسیاى جنوبى <، ص 281؛ مظفر احمد، همانجا).

---

منابع :


(1) Craig Baxter, Bangladesh: from a nation to a state, Boulder, Col. 1997;
(2) Fakhruddin Ahmed, The caretakers: a first hand account of the interim government of Bangladesh (1990-1991), Dhaka 1998;
(3) Golam Hossain, "Bangladesh Nationalist Party: from military rule to the champion of democracy", in political parties in South Asia, ed. Subrata K. Mitra, Mike Enskat, and Clemens Spiess, Westport, CT: Praeger, 2004;
(4) Government and politics in South Asia, [by( Craig Baxter etal., Boulder, Col.: Westview Press, 2002;
(5) Rounaq Jahan, "Bangladesh: promise and performance", in Bangladesh: promise and performance, ed. Rounaq Jahan, London: Zed Books, )2000 ?];
(6) Bhuian Md. Monoar Kabir, Politics of Military rule and the dilemmas of democratization in Bangladesh, New Delhi 1999;
(7) Muzaffer Ahmad, "Bangladesh", in Electoral processes and governance in South Asia, New Delhi: Sage Publications, 2008;
South Asia 2008, 5thed., London: Routhledge, 2007.

/ نصیر محمود /

تصاویر این مدخل:
نشان حزب ملی بنگلادش منبع: www.jatiyaparty org [27.oct.2008