حُذَیفة بن قَتاده ، ملقب به سدیدالدین، عارف قرن دوم و سوم. از تاریخ ولادت او اطلاعى در دست نیست. وى اهل مرعش، شهرى از توابع شام، بوده است (رجوع کنید به انصارى، ص 72).

حذیفه پس از فراغت از تحصیل علوم دینى، به خدمت ابراهیم‌بن ادهم* (متوفى 161) رهنمون شد و مراتب سلوك را در شش ماه طى كرد و از جانب او خرقه پوشید. وى از خواص ابراهیم ادهم شد و در سفر و حضر ملازم او بود (میرخورد، ص 48؛ چشتی‌عثمانى، ص 47ـ49). امین‌الدین هبیره بصرى (متوفى 287)، مؤسس سلسله هبیریه، از حذیفه خرقه دریافت كرد (میرخورد، ص 49؛ چشتی‌عثمانى، ص 50).

سلسله چشتیه* به واسطه او به ابراهیم ادهم و در نهایت به امام محمدباقر علیه‌السلام می‌رسد (رجوع کنید به ابن‌كربلائى، ج 2، ص 73). حذیفه با سفیان ثورى (متوفى 161) و یوسف اسباط (متوفى 196) مصاحبت داشته (ابونعیم اصفهانى، ج 8، ص 267؛ انصارى، همانجا؛ ابن‌جوزى، ج 4، ص 269ـ270) و به گزارش چشتی‌عثمانى (ص 48)، او فضیل عیاض (متوفى 187) و بایزید بسطامى (متوفى 261) را نیز دیده است.

حذیفه بر لقمه حلال بسیار تأكید داشت و به اخلاص در عمل، تكریم فقیران، تحریم اصحاب دنیا، روزه‌داریهاى طولانى و گوشه‌گیرى از خلق معروف بود (ابن‌جوزى، همانجا؛ چشتى عثمانى، ص 47ـ49) و ظاهراً ازدواج نیز نكرد (رجوع کنید به چشتى عثمانى، ص 49). او در تأكید بر خانه‌نشینى گفته چه خوب است كه خلق حتى براى فرایض از خانه بیرون نروند (رجوع کنید به ابن‌جوزى، ج 4، ص 270؛ شعرانى، ج 1، ص 62).

ابن‌جوزى (همانجا) و چشتی‌عثمانى (همانجا) كراماتى به او نسبت داده‌اند. تاریخ وفات او، را به اختلاف، سال 207 (انصارى؛ ابن‌جوزى، همانجاها)، 192 (مُناوى، ج 1، قسم 1، ص 266) و 276 (رجوع کنید به غلام‌سرور لاهورى، ج 1، ص 237) دانسته‌اند. اثرى به او منسوب نیست (قس چشتی‌عثمانى، ص 47، كه او را صاحب تصانیفى در سلوك پنداشته است، بی‌آنكه نام آنها را ذكر كند). بیشترین جملات منسوب به حذیفه را ابونعیم اصفهانى (ج 8، ص 268ـ271) نقل كرده است.

---

منابع :
(1) ابن‌جوزى، صفةالصفوة، چاپ محمود فاخورى و محمد رواس قلعه‌جى، بیروت 1399/ 1979؛
(2) ابن‌كربلائى، روضات‌الجنان و جنات‌الجنان، چاپ جعفر سلطان‌القرائى، تهران 1344ـ1349ش؛
(3) ابونعیم اصفهانى، حلیةالاولیاء و طبقات الأصفیاء، چاپ محمدامین خانجى، بیروت 1387/1967؛
(4) عبداللّه‌بن محمد انصارى، طبقات الصوفیه، چاپ محمدسرور مولائى، تهران 1362ش؛
(5) هدیه‌بن عبدالرحیم چشتی‌عثمانى، خواجگان چشت = سِیرُ الاقطاب : مجموعه زندگی‌نامه‌هاى مشایخ چشتیه، چاپ محمدسرور مولائى، تهران 1386ش؛
(6) عبدالوهاب‌بن احمد شعرانى، الطبقات الكبرى، بیروت 1408/1988؛
(7) غلام سرور لاهورى، خزینة الاصفیا، كانپور 1332/ 1914؛
(8) محمد عبدالرووف‌بن تاج‌العارفین مُناوى، طبقات الصوفیة : الكواكب الدُّرّیة فى تراجم السادة الصوفیة، چاپ محمد ادیب جادر، بیروت 1999؛
(9) محمدبن مبارك میرخورد، سیرالاولیاء در احوال و ملفوظات مشایخ چشت، لاهور 1357ش.

/ حسین خندق‌آبادى /