بَحْرَقْ ، جمال الدین محمدبن عمربن مبارک بن عبداللّه بن علی حِمْیَری حَضْرمی شافعی ، عالم و صوفی عربستان جنوبی . در 869 در سَیْوون به دنیا آمد. پس از تحصیل در عدن و زَبِید، چندی قاضی شِحْر شد و سپس در عدن اقامت گزید و توجه و عنایت حاکم آن ، امیر مَرجان را به خود جلب کرد. پس از مرگِ امیرمرجان در 927، به هند رفت و در آنجا از حمایت مظفرشاه سلطان گجرات برخوردار شد. اما پس از اندک مدتی ناچار به ترک دربار شد و در 930 در احمدآباد هند، شاید به سبب مسمومیت ، درگذشت .

تألیفات بسیار متعدد او هم شامل موضوعات دینی و هم غیردینی است . آثار وی که به نظر می آید ابتکاری باشند، عبارت اند از: مَوَاهِب القدّوس فی مَناقب ابن العَیْدَروس ( رجوع کنید به سارجنت ، ص 586؛ دربارة استادش رجوع کنید به د. اسلام ، ذیل «عیدروس »، ش 2)؛ حلیة البَنَات والبَنِین فی ما یحتاج الیه من امرالدین ؛ عِقْدالدُرَرِ فی الایمان بالقضاءِ والقدر؛ العِقْد الثَّمین فی اِبطال القول بالتقبیح والتحسین ؛ التَّبصرة الاحَمدیّة

فی السیرة النبویّة ؛ ترتیب السّلوک الی ملک الملوک ( رجوع کنید به بروکلمان ، ج 1، ص 576)؛ قصیدة العُرْوة الوثیقة (الوُثْقی )، با شرح الحدیقة الانیقة (همان ، > ذیل < ، ج 2، ص 555). تلخیصها: الاسرارالنبویة ، ملخّص الاذْکار النَوَویة ، یعنی حِلیة الابرار (همان ، ج 1، ص 501)؛ ذَخیرة الاِخْوان ، ملخّص کتاب الاستغناء بالقرآن (؟)؛ مُتْعَة الاسماع ، ملخّص الاِمتاع فی اَحکام السَّماع ، تألیف اَدْفُوی (همان ، > ذیل < ج 2، ص 27)؛ کتاب الاوائلِ عسکری (همان ، > ذیل < ج 1، ص 194)؛ المَقاصد الحَسَنَة سخاوی (همان ، > ذیل < ، ج 2، ص 32)؛ الترغیب و الترهیب مُنْذری (همان ، > ذیل < ، ج 1، ص 627). شروح : العقیدة الشافعیّة ، شرح قصیدة مشهور یافعی (همان ، > ذیل < ، ج 2، ص 227 ـ 228)؛ تحفة الاحباب و طرفة الاصحاب ، شرح مُلْحَة الاِعراب حریری (همان ، > ذیل < ، ج 1، ص 489)؛ نشرالعَلَم فی شرح لامیَّة العجم (سرکیس ، ج 1، ستون 533؛ که در واقع خلاصة شرح صفدی است )؛ شرح لامیَّة الافعال ابن مالک (همان ، ج 1، ستون 532ـ533؛ رجوع کنید به بروکلمان ، ج 1، ص 362، > ذیل < ، ج 1، ص 526). رسالات کوچکتری نیز در ریاضیات و نجوم و طب دارد. نمونه هایی از اشعارش را عیدروس و سَقّاف آورده اند.

---

منابع :
(1) یوسف الیان سرکیس ، معجم المطبوعات العربیّة والمعرّبة ، قاهره 1346/1928؛
(2) عبدالله بن محمد سقّاف ، تاریخ الشعراء الحضرمیین ، ج 1، ص 121 به بعد؛
(3) عبدالقادربن شیخ عیدروس ، النُّورالسافر عن اخبارالقرن العاشر، ص 143-151؛


(4) Carl Brockelmann, Geschichte der arabischen Litteratur, Leiden 1943-1949, Supplementband , 1937-1942, é , 554;
(5) EI , s.v.û`Aydaru ¦ sý (by O.Lخfgren);
R.B. Serjeant, ûMaterials for South Arabian history. Notes on new MSS. from H ¤ ad ¤ ramawtý, BSOAS , x Ë Ë Ë (1950).

) / د. اسلام / لوفگرن (