بحرانی ، کمال الدین علی بن سلیمان سِتراوی ، عالم و فیلسوف امامی نیمة نخست قرن هفتم . سید حیدر آملی او را در زمرة علمایی آورده است که عرفان را برتر از دیگر راههای شناخت ، شمرده اند (ص 498). از زندگی او اطلاع زیادی در دست نیست ، اما چنانکه از نسبت ستراوی برمی آید، در شهر ستره ، در یکی از جزایر کوچک بحرین ، زندگی و تحصیل کرده است . تنها استاد شناخته شدة او، کمال الدین احمد بن علی بن سعید بن سعادة بحرانی * ، همچو خود او، از متکلمان و فیلسوفان امامی مذهب بود و مدفن هر دوی آنها در شهر ستره است . بحرانی از طریق این استاد، سلسلة اسنادی خود را در حدیث شیعه با چهار واسطه به شیخ طوسی * رسانده است (ابن ابی جمهور، ج 1، ص 12).

وی همچنین 24 پرسش دربارة علم الهی به استادش عرضه داشته که پس از وفات او، آنها را همراه با پاسخهای مختصر استاد و اظهارنظرهای خود، به خواجه نصیرالدین طوسی (احتمالا" پس از عزیمت از الموت در 654) تقدیم کرده است . اظهار نظرهای طوسی در بارة این پرسش و پاسخها، امروزه در دست است (دانش پژوه ، ج 3، بخش 1، ص 180-181، بخش 4، ص 2561-2562، مدرسی زنجانی ، ص 213-216).

بحرانی ، استاد کمال الدین میثم بن علی بحرانی ( مشهور به ابن میثم * بحرانی ) (متوفی بعد از 681) بود. علامة حلی * آثار او را نزد فرزندش ، حسین ، خواند و اجازة روایت گرفت . او آثار بحرانی را نیکو شمرده و آگاهیش را به علوم عقلی و قواعد حکمی تأیید کرده است ( رجوع کنید به مجلسی ، ج 104، ص 65). آثار شناخته شدة بحرانی عبارت است از: 1) الاشارات ، دربارة وجود غیب ، نبوت و ولایت . ظاهراً این کتاب همان اشارات الواصلین الی علوم العمیان و تنبیهات اهل العیان من ارباب البیان است که ذیل کتاب کشف الاسرارالایمانیة و هتک اسرار الخطابیة او آمده (آقا بزرگ طهرانی ، ج 2، ص 96، 98) و ( ابن ) میثم بحرانی ، شرحی بر آن نوشته است (همان ، ج 13، ص 91، مدرس رضوی ، ص 214)؛ 2) معراج السلامة و منهاج الکرامة که در آن آرای یکی از علمای معاصر خود را، بی ذکر نام او، دربارة وجود واجب الوجود شرح کرده است (دانش پژوه ، ج 3، بخش 1، ص 362)؛ 3) النهج المستقیم علی طریقة الحکیم که شرحی بر عینیة ابن سیناست و احتمالاً آن را به اشتباه به ( ابن ) میثم بحرانی نسبت داده اند (آقا بزرگ طهرانی ، ج 24، ص 424ـ 425)؛ 4) مفتاح الخیر فی شرح رسالة الطیر که شرحی بر دیباچة رسالة الطیر اثر عرفانی ابن سیناست (همان ، ج 21، ص 329)؛ 5) قصة سلامان و ابسال که منتخب روایت حنین بن اسحاق از این داستان است با برخی حذف و اضافات . این کتاب ، بدون ذکر نام نویسنده ، در ذیل شرح اشارات طوسی به چاپ رسیده است (دانش پژوه ، ج 3، بخش 1، ص 260-262).

---

منابع :
(1) محمد محسن آقابزرگ طهرانی ، الذریعة الی تصانیف الشیعة ، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی ، بیروت 1403/1983؛
حیدربن

(2) علی آملی ، کتاب جامع الاسرار و منبع الانوار ، چاپ هنری کربین و عثمان اسماعیل یحیی ، تهران 1347/1969؛
(3) ابن ابی جمهور، عوالی اللئالی العزیزیة فی الاحادیث الدینیة ، چاپ مجتبی عراقی ، قم 1403/1983؛
(4) عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی ، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء ، چاپ احمد حسینی ، قم 1401، ج 4، ص 101-102؛
(5) محسن امین ، اعیان الشیعه ، دمشق 1935، ج 41، ص 273؛
(6) علی بن حسن بحرانی ، انوار البدرین فی تراجم علماء القطیف والاحساء و البحرین ، نجف 1377، ص 61-62؛
(7) یوسف بن احمد بحرانی ، لؤلؤة البحرین ، چاپ محمد صادق بحرالعلوم ، نجف 1386/1966، ص 253، 264ـ 265؛
(8) محمدبن حسن حرّ عاملی ، امل الا´مل ، چاپ احمد حسینی ، نجف 1385/1965، ج 2، ص 189؛
(9) محمدتقی دانش پژوه ، فهرست کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران ، ج 3؛
(10) فهرست کتابخانة اهدائی آقای سید محمد مشکوة به کتابخانة دانشگاه تهران ، تهران ، بخش 1، 1332 ش ، بخش 4، 1335 ش ؛
محمدباقربن محمدتقی

(11) مجلسی ، بحارالانوار ، بیروت 1403/1983؛
(12) محمدتقی مدرس رضوی ، احوال و آثار خواجه نصیرالدین طوسی ، تهران 1354 ش ؛
(13) محمد مدرسی زنجانی ، سرگذشت و عقاید خواجه نصیرالدین طوسی ، تهران 1363 ش ؛
حسین بن محمدتقی نوری ، مستدرک الوسائل ، تهران 1318-1321/ 1900-1904، ج 3، ص 462.

/ مادلونگ ( ایرانیکا ) /