responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 559

 

بَحرانی ، سلیمان بن عبداللّه بن علی ماحوزی سِتْراوی ، فقیه و محدّثِ قرون یازدهم و دوازدهم . در رمضان 1075 در روستای دَوْنَج از دهستان ماحوز (از جزیرة اوال بحرین ) به دنیا آمد. چون نیاکان او اهل خارجیّه ، از روستاهای سِترَه ، بودند، ستراوی نیز خوانده شده است (یوسف بحرانی ، ص 7). در هفت سالگی قرآن را حفظ کرد و در ده سالگی به آموختن علوم دینی پرداخت (سلیمان بحرانی ، ص 79). دوران تحصیل را در حَجْر (نزدیک یَمامه ) گذراند (سماهیجی ، گ 215 پ ). در جوانی فقیهی صاحب نظر شد و در 24 سالگی کتابهای ارزشمندی تألیف کرد (سلیمان بحرانی ، همانجا). با مقام علمی خود، به ریاست دینی بحرین ـ که در آن زمان حوزة علمی پررونقی داشت ـ رسید (یوسف بحرانی ، ص 7 ـ 8) و بنا بر سنت رایج در بحرین ، به «بلاد القدیم »، مرکز علما و تجار و بزرگان بحرین ، انتقال یافت . او در 17 رجب 1121، در چهل و پنج سالگی ، درگذشت و در زادگاهش در آرامگاه شیخ میثم بحرانی ، نیای ابن میثم ـ شارح نهج البلاغة ـ به خاک سپرده شد (همان ، ص 8).

بحرانی در علوم مختلف سرآمد بود. شیخ عبداللّه بن صالح سماهیجی ، عالم بزرگ اخباری (متوفی 1135)، او را در هوش و دقت و سرعت در جوابگویی و مناظره و بیانِ رسا ستوده و گفته است که در نقل حدیث معتمد بود و همة دانشمندان به فضل او معترف بودند. اطلاعات او بیشتر در زمینة حدیث و رجال و تاریخ بود و در مسایل علمی انصاف داشت (گ 215ـ216 پ ). دانشمندان و سیره نویسان متأخر او را محقق و مدقق و نادرة العصروالزمان خوانده اند ( رجوع کنید به بهبهانی ، ص 13؛ نوری ، ج 3، ص 388؛ خوانساری ، ج 4، ص 16؛ مامقانی ، ج 2، بخش 1، ص 63؛ قمی ، ص 204).

بحرانی نزد برخی از فقیهان و محدّثان بحرین تحصیل کرد که عبارت اند از: شیخ سلیمان بن علی بن سلیمان بن راشد شاخوری ، مجتهد اصولی معروف به ابن أبی ظبیة اصبعی (متوفی 1100)، که بحرانی بیشتر تحصیلات خود را نزد او گذرانیده و از او بسیار تمجید کرده است (سلیمان بحرانی ، ص 76)؛ شیخ احمدبن محمدبن یوسف خطی ، که والاترین عالم بحرینی در میان معاصران و متأخران خود بوده است (یوسف بحرانی ، ص 37ـ 38؛ سلیمان بحرانی ، ص 96)؛ شیخ محمدبن ماجد ماحوزی بحرانی ، که بحرانی مدتی طولانی در درس او حضور داشته است (سلیمان بحرانی ، ص 76). وی ، علاوه بر ریاست روحانی ، شاگردانی نیز تربیت کرده است . یوسف بحرانی (ص 10)، که در کودکیِ خود او را دیده است ، می گوید که هر روز در خانه اش محفل درس برپا می داشت و روزهای جمعه ، پس از اقامة نماز، در مسجد صحیفة سجادیه تدریس می کرد. برخی از شاگردان محققِ او در زمرة علما بودند؛ چند تن از مشاهیر آنان ـ که به گفتة یوسف بحرانی پس از استاد خویش ، ریاست روحانی بحرین را به عهده گرفتند ـ عبارت اند از: شیخ عبداللّه بن صالح سماهیجی که ترقی و تعالی خویش را مرهون تشویقهای استادش ، بحرانی ، می داند (گ 215ـ216 پ )؛ شیخ احمدبن ابراهیم بحرانی ، مجتهد اصولی و پدر یوسف بحرانی (یوسف بحرانی ، ص 93)؛ شیخ احمدبن عبداللّه بلادی و شیخ عبداللّه بن علی بلادی ، هر دو از استادان یوسف بحرانی (همان ، ص 9، 73)؛ سید علی بن ابراهیم بن ابی شبانه (علی بحرانی ، ص 152).

یوسف بحرانی ، در بارة شیوة استنباط بحرانی ، می گوید: از رساله ای که در ده مسئلة اصولی نگاشته ( العشرة الکاملة ) سرسختی او در طرفداری از روش اجتهاد اصولی روشن است ، لیکن در نوشته های اخیرش تمایلی به روش اخباریگری دیده می شود (ص 10). او، به روش علمای گذشته ، به نقل حدیث اهمیت می داد؛ ازینرو از مشایخ متعدد اجازة نقل حدیث یافت ، از جمله : علامه محمدباقر مجلسی (علی بحرانی ، ص 155)؛ سیدهاشم بحرانی ، مؤلف تفسیر البرهان ؛ شیخ محمدبن ماجد ماحوزی بحرانی و ملا صالح بن عبدالکریم کرزکانی (خوانساری ، ج 4، ص 21؛ امین ، ج 7، ص 303)؛ و خود نیز به بسیاری از علما، اجازة نقل حدیث داد (علی بحرانی ، ص 157).

از بحرانی بیش از پنجاه رساله و کتاب در موضوعات مختلف فقهی و اصولی و حدیثی و اعتقادی برجای مانده ، که برخی از آنها نشانة شهامت او در طرح مسایل جنجالی و اظهار رأی برخلاف نظر مشهور است ؛ از جمله رساله در عدم تنجّس آب قلیل و رساله در وجوب غسل جمعه . برخی از آثار او عبارت است از: أربعین الحدیث فی الامامة من طرق العامّة (یوسف بحرانی ، ص 10)؛ بلغة المحدّثین فی علم الرجال ، به سبک الوجیزة علامه مجلسی ، که آن را در 16 ربیع الثانی 1107 به پایان رسانده است (آقا بزرگ طهرانی ، ج 3، ص 146)؛ العشرة الکاملة ، که در آن به ده مسئلة اصولی از مبحث اجتهاد و تقلید پرداخته است (یوسف بحرانی ، همانجا؛ آقا بزرگ طهرانی ، ج 15، ص 265ـ266)؛ ازهار الریاض ، در سه جلد و به صورت کشکول (یوسف بحرانی ، ص 10؛ بغدادی ، ج 1، ص 404ـ405؛ کحاله ، ج 4، ص 267). از بحرانی اشعار فراوانی در مدح پیامبر اکرم صلی اللّه علیه وآله وسلّم و اهل بیت آن حضرت علیهم السّلام برجای مانده است . همچنین قصیده ای 22 بیتی ، به نام «خالیه »، با ردیف «خال » دارد که این کلمه در هر بیت آن به معنایی خاص به کار رفته است ( رجوع کنید به امین ، ج 7، ص 306).

مجموعة اشعار او را نخستین بار شاگردش ، سیّدعلی بن ابراهیم آل ابی شبانه ، به خواهش او، جمع آوری کرد (علی بحرانی ، ص 152). یوسف بحرانی نیز در دوران کودکی بسیاری از اشعار او را مرتب کرد ولی ، بر اثر هجوم خوارج به بحرین ، موفق به اتمام آن نشد (ص 9).


منابع :
(1) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی ، الذریعة الی تصانیف الشیعة ، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی ، بیروت 1403/1983؛
(2) محسن امین ، اعیان الشیعة ، بیروت 1403/1983، ج 7، ص 302ـ307؛
(3) سلیمان بن عبداللّه بحرانی ، فهرست آل بابویه و علماء البحرین ، چاپ احمد حسینی ، قم 1404؛
(4) علی بن حسن بحرانی ، انوارالبدرین فی تراجم علماء القطیف والاحساء والبحرین ، چاپ محمدعلی محمدرضا طبسی ، نجف 1377، چاپ افست قم 1407؛
(5) یوسف بن احمد بحرانی ، لؤلؤة البحرین ، چاپ محمد صادق بحرالعلوم ، قم ( بی تا. ) ؛
(6) اسماعیل بغدادی ، هدیة العارفین ، ج 1، بیروت 1410/1990؛
(7) محمدباقربن محمد اکمل بهبهانی ، تعلیقة رجالیّه : التعلیقة علی المنهج المقال استرآبادی ، تهران 1307؛
(8) عبداللّه جزائری ، الاجازة الکبیرة ، قم 1409، ص 44؛
(9) محمد باقربن زین العابدین خوانساری ، روضات الجنّات فی احوال العلماء والسادات ، چاپ اسداللّه اسماعیلیان ، قم 1390ـ1392؛
(10) خیرالدین زرکلی ، الاعلام ، بیروت 1986، ج 3، ص 128؛
(11) عبداللّه بن صالح سَمّاهیجی ، منیة المُمارسین ، نسخه خطی کتابخانة آیة اللّه نجفی مرعشی ، ش 1018؛
(12) عباس قمی ، فوائد الرضویّه فی احوال علماء المذهب الجعفریّه ، ( بی جا، بی تا. ) ؛
(13) عمررضا کحاله ، معجم المؤلفین ، بیروت ( تاریخ مقدمه 1376 ) ؛
(14) عبدالله مامقانی ، تنقیح المقال فی علم الرجال ، نجف 1349ـ1352؛
حسین بن محمدتقی نوری ، مستدرک الوسائل ، ج 3، چاپ محمدرضا نوری نجفی ، تهران 1321.

/ محمّدرضا انصاری ، یحیی رهایی /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 559
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست