بَحْرانی ، جعفربن کمال الدّین ، عالم و شاعر امامی مذهب قرن یازدهم . درحدیث و رجال و تفسیر و قرائت ماهر بود (خوانساری ، ج 2، ص 191). از معاصران حرّعاملی (متوفی 1104؛ ج 2، ص 53) و عروسی حُوَیزی صاحب تفسیر نورالثقلین (امین ، ج 4، ص 137) و از شاگردان علی بن سلیمان بحرانی و نورالدین علی بن ابی الحسن عاملی بوده و از ایشان روایت کرده است (کشمیری ، ص 85؛ خوانساری ، همانجا؛ امین ، همانجا؛ حسنی ، ج 5، ص 110) سیّدعلی خان مدنی (متوفی 1120) که او را «شیخنا» و «شیخناالعلامه » خوانده (ص 515،519،546) و سیّد نعمت اللّه جزایری (متوفی 1112)، چنانکه خود گفته (ج 4، ص 308)، از جمله شاگردان او بودند (کشمیری ، ص 86؛ امین ، همانجا). سلیمان بن علی بن ابی ظبیه از او روایت کرده و علم و فضل و اخلاق او را ستوده است (یوسف بحرانی ، ص 70، پاورقی ).

بحرانی با صالح بن عبدالکریم بحرانی ، محدث و فقیه (متوفی 1098)، دوستی داشت و چنانکه محدث نوری (ج 3، ص 389) نقل کرده ، در آغاز جوانی برای تحصیل به شیراز رفت و سرآمد اقران شد. در آن زمان ، در شیراز علما و فضلای بسیاری بودند، از اینرو بحرانی و صالح بن عبدالکریم بنا گذاشتند که یکی از آنها به هند سفر کند و دیگری در شیراز بماند و هرکدام که در فعالیتهای خود موفقیّتی یافت ، دیگری را مساعدت کند. بعدها هرکدام در شهر خود مرجعیت یافتند (یوسف بحرانی ، ص 70؛ خوانساری ، ج 2، ص 192؛ امین ، همانجا).

بحرانی در حیدرآباد مرجعیت یافت و مورد توجه عبداللّه بن محمّد (حک : 1020ـ1083) از سلاطین سلسلة شیعه مذهب قطبشاهیة حیدرآباد، قرار گرفت (حسنی ، ج 5، ص 110؛ نوری ، همانجا). یوسف بحرانی نسبت به تألیفات او اظهار بی اطلاعی کرده (همانجا) ولی محدث نوری (همانجا) و به نقل از او علی بن حسن بحرانی (ص 130) تألیفات و تعلیقاتی برکتب تفسیر و حدیث و علوم عربی و غیر آن به او نسبت داده اند، از جمله اللباب که آن را برای سید علی خان مدنی فرستاد. به گفتة محدث نوری (همانجا)، سخن یوسف بحرانی مبنی بر دست نیافتن برآثار جعفربحرانی ناشی از عدم اطلاع اوست .

بحرانی در 1088، و به قولی 1091، در حیدرآباد دکنِ هند وفات یافت (یوسف بحرانی ، ص 70، پاورقی ؛ خوانساری ، همانجا؛ امین ، ج 4، ص 136ـ137؛ نوری ، همانجا). کشمیری (ص 86) وفات او را در 1080 نوشته که اشتباه است .

---

منابع :
(1) محسن امین ، اعیان الشیعة ، بیروت 1403/1983؛
(2) علی بن حسن بحرانی ، انوار البدرین فی تراجم علماء القطیف والاحساء و البحرین ، چاپ محمدعلی محمدرضا طبسی ، قم 1407؛
(3) یوسف بن احمد بحرانی ، لؤلؤة البحرین ، چاپ محمدصادق بحرالعلوم ، قم ( بی تا. ) ؛
(4) نعمت اللّه بن عبداللّه جزایری ، الانوارالنعمانیة ، بیروت 1404/1984؛
(5) محمدبن حسن حرّ عاملی ، امل الا´مل ، چاپ احمد حسینی ، نجف 1385/1965؛
(6) عبدالحی حسنی ، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر ، حیدرآباد دکن 1382ـ1410/1962ـ1982؛
(7) محمدباقربن زین العابدین خوانساری ، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات ، قم 1390ـ1392؛
(8) محمدعلی بن صادقعلی کشمیری ، کتاب نجوم السماء فی تراجم العلماء ، قم 1394؛
(9) علی خان بن احمد مدنی ، سلافة العصر فی محاسن الشعراء بکل مصر ، تهران ( بی تا. ) ؛
(10) حسین بن محمدتقی نوری ، مستدرک الوسائل ، ج 3، چاپ محمدرضا نوری نجفی ، تهران 1321.

/ داود الهامی /