سُبِيْعى، ابوعمرو عيسي بن يونسبن ابواسحاق هَمْدانى، ، محدّث قرن دوم. سبيع نام گروهى از قبيله هَمْدان است كه نسب آنها به سبيعبن صعببن معاويه ميرسد (رجوع کنید به ابنحزم، ص 475؛ ابنعساكر، ج 48، ص 32). محل سكونت آنها در كوفه نيز به سبيع معروف بوده است (سمعانى، ج 3، ص 218). ابوعمرو عيسى نيز در آغاز زندگى در كوفه اقامت داشته و بعدها به حَدَث، منطقهاى در مرز بين بيزانس و شام، مهاجرت كرده است (رجوع کنید به ابنسعد، ج 7، ص 488؛ خطيب بغدادى، ج 12، ص 473).
جد وى، ابواسحاق عمروبن عبداللّه سبيعى*، از محدّثان مشهور كوفى بوده است و برادران عيسى، يونس (متوفى 159) و يوسف، نيز از جمله محدّثان بودهاند (رجوع کنید به سمعانى، ج 3، ص 218ـ219). ابوعمرو از محدّثان بسيارى حديث شنيده است، از جمله از سفيان ثورى، مالكبن انس و محمدبن اسحاقبن يسار (براى فهرست كامل مشايخ وى رجوع کنید به مزّى، ج 23، ص 63ـ65). خطيب بغدادى (ج 12، ص 473) و ابنعساكر (ج 48، ص 33) اشاره كردهاند كه ابوعمرو جدش، ابواسحاق سبيعى، را ديده، اما ظاهرآ، چون كم سال بوده، از وى روايت نقل نكرده است (رجوع کنید به مزّى، ج 23، ص 63). از ابوعمرو محدّثانى چون اسحاقبن راهويه، نصربن على جهضمى و يحييبن معين، حديث نقل كردهاند (براى فهرست راويان از او رجوع کنید به مزّى، ج 23، ص 65ـ67).
محمدبن عبداللّهبن عمار موصلى (متوفى 242)، عالم محدث، از ميان عيسى و برادرانش، عيسى را ضابطترين معرفى كرده است (خطيب بغدادى، ج 12، ص 476). احمدبن حنبل نيز عيسى را از پدر و برادرش در ضبط حديث دقيقتر دانسته است (رجوع کنید به ذهبى، ج 8، ص 491). بيشتر رجالشناسان اهل سنّت عيسى را به وثاقت، دقت در ضبط حديث و حافظۀ قوى ستودهاند (خطيب بغدادى، ج 12، ص 476ـ477؛ مزّى، ج 23، ص 67ـ73).
عيسى در طول زندگى در 45 جنگ شركت كرد و 45 بار حج به جا آورد (مزّى، ج 23، ص 74). در منابع به زهد و تقواى او اشاره شده است. عيسى در 187 يا 188 (خطيب بغدادى، ج 12، ص 477؛ ابنعساكر، ج 48، ص 43) و به نوشتۀ ابنسعد (همانجا) و سمعانى (ج 3، ص 219)، در 191 در حَدَث درگذشت.
منابع : (1) عليبن احمد مشهور به ابنحزم، جمهره انسابالعرب، چاپ عبدالسلام محمد هارون (قاهره 1982)؛ (2) ابنسعد، طبقات (چاپ احسان عباس)؛ (3) ابنعساكر، تاريخ مدينه دمشق، چاپ على شيرى، بيروت 1417/1997؛ (4) خطيب بغدادى، تاريخ مدينه السلام (اختصارات)؛ (5) سمعانى، الانساب (اختصارات)؛ (6) ذهبى، سير اعلامالنبلاء (اختصارات)؛ جمالالدين يوسف مزى، تهذيب الكمال فى اسماء الرجال، چاپ بشار عواد معروف، بيروت 1422/ 2002