داران‌ ، مركز شهرستان‌ فريدن‌ از استان‌ اصفهان‌، در ارتفاع‌ حدود 280 ، 2 متری‌، در 132 كيلومتری‌ شمال‌ غربی‌ شهر اصفهان‌ و 110 كیلومتری‌ شمال‌ غربی‌ شهركرد.

قلۀ‌ دالان‌ با ارتفاع‌ 915،3 متر از رشته‌ كوه‌ دالان‌ در نُه‌ كیلومتری‌ جنوب‌شرقی‌ و كوه‌ یتیم‌ (بلندترین‌ قله‌ 742 ، 2 متر) در ده‌ كیلومتری‌ جنوب‌ غربی‌ شهر واقع‌ است‌ (جعفری‌، ج‌ 1، ص‌ 244، 561).

رود دائمی‌ آبِ پلاسگان‌، ریزابۀ‌ زاینده‌رود ــ كه‌ در محل‌ عبور از این‌ شهرستان‌ به‌ نامهای‌ رود داران‌ یا فریدن‌ هم ‌خوانده‌ می‌شود ــ در مغرب‌ شهر جریان‌ دارد و در 29 كیلومتری‌ جنوب‌ شهر داران‌ به‌ دریاچۀ‌ سد زاینده‌رود می‌ریزد (رجوع کنید به افشین‌، ج‌ 1، ص‌ 71ـ72؛ جعفری‌، ج‌ 2، ص‌ 74). این‌ رود، كه‌ نه‌ جوی‌ از آن‌ منشعب‌ می‌شود، مهم‌ترین‌ منبع‌ آب‌ كشاورزی‌ اطراف‌ شهر است‌ (میرمحمدی‌، ص‌ 133).

آب‌ و هوای‌ شهر سرد و نیمه‌خشك‌ است‌. بیشترین‌ دمای‌ شهر، براساس‌ ایستگاه‌ سینوپتیك‌ داران‌، ْ35 در مرداد، كمترین‌ آن‌ ْ4ر18- در بهمن‌، و میانگین‌ بارش‌ سالانۀ‌ آن‌ حدود 269 میلیمتر است‌ (سالنامه‌ هواشناسی‌، ص‌ 202).

زبان‌ مردم‌ شهر داران‌ فارسی‌ است‌. معدودی‌ از افراد، علاوه‌ بر فارسی‌، به‌ زبانهای‌ گرجی ‌و تركی‌ و ارمنی‌ هم‌ گفتگو می‌كنند. مردم‌ شهر شیعۀ‌ دوازده‌ امامی‌اند و اقلیتی‌ نیز ارمنی‌ هستند ( فرهنگ‌ جغرافیائی‌ آبادیها ، ج‌ 70، ص‌ 98؛ نیز رجوع کنید به میرمحمدی‌، ص‌ 98ـ99).

در سرشماری‌ 1375 ش‌، جمعیت‌ شهر 033 ، 17 تن‌ بوده‌ است‌ (مركز آمار ایران‌، ص‌ هفتادوچهار).

براساس‌ تقسیمات‌ كشوری‌ 1316 ش‌، داران‌ بخشی‌ از شهرستان‌ اصفهان‌ از استان‌ دهم‌ بود (ایران‌. وزارت‌ كشور، بی‌تا، ص‌ 18ـ19). آبادی‌ داران‌ در 1329 ش‌ به‌ شهر تبدیل‌ شد (ایران‌. وزارت‌ كشور، 1382 ش‌، ذیل‌ «استان‌ اصفهان‌»).

بیشترین‌ صادرات‌ این‌ شهر فرش‌ و سیب‌زمینی‌ است‌ ( فرهنگ‌ جغرافیائی‌ آبادیها ، ج‌ 70، ص‌ 98). مهم‌ترین‌ محصولات‌ كشاورزی‌ آن‌ گندم‌، جو، یونجه‌، سیب‌زمینی‌، و از فراورده‌های‌ باغی‌، انگور، سیب‌ درختی‌، زردآلو، آلبالو، گلابی‌، بادام‌ و گردوست‌. همچنین‌ درخت‌ بادام‌ كوهی‌ و گیاهان‌ گون‌ كتیرا، گل‌ گاوزبان‌، گل‌ خطمی‌ و قیاق‌ در پیرامون‌ شهر یافت‌ می‌شود ( فرهنگ‌ جغرافیائی‌ آبادیها ، ج‌ 70، ص‌ 98).

از آثار تاریخی‌ این‌ شهر، بقعۀ‌ شیخ‌ ابوسلیمان‌ دارانی‌ است‌ كه‌ زیارتگاه‌ اهالی‌ است‌ و موقوفاتی‌ نیز دارد. در اولین‌ وقف‌نامۀ‌ آن‌ سال‌ 710 ضبط‌ شده‌ است‌ (میرمحمدی‌، ص‌ 145ـ 148).

پیشینه‌. شهر داران‌ در ناحیۀ‌ باستانی‌ پرتیكان‌ قرار گرفته‌ ( رجوع کنید به فریدن*‌) و نام‌ آن‌ به‌ صورت‌ دارون‌ هم‌ ضبط‌ شده‌ است‌ (جناب‌، ص‌ 123). در دورۀ‌ ناصری‌، معروف‌ترین‌ قریۀ‌ ناحیۀ‌ ورزق‌ بود و به‌ سبب‌ آنكه‌ در قسمت‌ میانی‌ منطقه‌ قرار داشت‌ حاكم‌نشین‌ پنج‌ ناحیه‌ یا فریدن‌ به‌ شمار می‌رفت‌ (ارباب‌ الاصفهانی‌، ص‌ 331؛ افضل‌الملك‌، ص‌ 99، 102).

به‌ نوشتۀ‌ جناب‌، در 1303 ش‌ دارون‌ قصبه‌ و دارالحكومۀ‌ فریدن‌ بود (جناب‌، همانجا).

در حدود 1332 ش‌، حسینعلی‌ رزم‌آرا نوشته‌ است‌ (ج‌ 10، ص‌ 83 ـ84) داران‌ قصبه‌ای‌ است‌ در دشتی‌ سبز و خرّم‌ با 700 ، 2 نفر جمعیت‌ كه‌ به‌ لری‌ و فارسی‌ سخن‌ می‌گویند، پانزده‌ رشته‌ قنات‌ و محصولاتی‌ مانند غلات‌ و حبوبات‌ دارد، مردمش‌ زارع‌ و گله‌دارند و از صنایع‌دستی‌ به‌ بافت‌ قالی‌، جاجیم‌ و گلیم‌ اشتغال‌ دارند. در زمان‌ رزم‌آرا بیشتر بناهای‌ شهر گلی‌ و قدیمی‌ بوده‌اند (همانجا).

---

منابع‌:
(1) محمدمهدی‌بن‌ محمدرضا ارباب‌ الاصفهانی‌، نصف‌ جهان‌ فی‌ تعریف‌ الاصفهان‌ ، تصحیح‌ منوچهر ستوده‌، تهران‌، 1340 ش‌؛
(2) میرزاغلامحسین‌ افضل‌الملك‌، سفرنامه‌ اصفهان‌ ، به‌كوشش‌ ناصر افشارفر، تهران‌ 1380 ش‌؛
(3) یداللّه‌ افشین‌، رودخانه‌های‌ ایران‌ ، تهران‌ وزارت‌ نیرو، 1373 ش‌؛
(4) ایران‌. وزارت‌ كشور، قانون‌ تقسیمات‌ كشور و وظایف‌ فرمانداران‌ و بخشداران‌ ، مصوب‌ 16 آبان‌ ماه‌ 1316 ، چاپ‌ دوم‌، تهران‌، [ بی‌تا. ( ؛
(5) همو، نشریه‌ تاریخ‌ تأسیس‌ عناصر تقسیماتی‌ به‌ همراه‌ شماره‌ مصوبات‌ ، دفتر تقسیمات‌ كشوری‌، تهران‌، 1382 ش‌؛
(6) همو، عناصر و واحدهای‌ تقسیمات‌ كشوری‌ ) تا پایان‌ آذر 1385 ] ، تهران‌ 1385 ش‌؛
(7) عباس‌ جعفری‌، گیتاشناسی‌ ایران‌، ج‌ 1: كوهها و كوهنامه‌ ایران‌، ج‌ 2، رودها و رودنامۀ‌ ایران‌ ، تهران‌، 1368ـ1376 ش‌؛
(8) میرسیدعلی‌ جناب‌، الاصفهان‌ ، اصفهان‌: 1376؛
(9) سازمان‌ هواشناسی‌ كشور، سالنامه‌ هواشناسی‌، 76ـ1375 ، تهران‌، 1377 ش‌؛
(10) فرهنگ‌ جغرافیائی‌ آبادیهای‌ كشور جمهوری‌ اسلامی‌ ایران‌، ج‌ 70: شهر كرد ، تهران‌: سازمان‌ جغرافیایی‌ نیروهای‌ مسلح‌، 1369 ش‌؛
(11) مركز آمار ایران‌، سرشماری‌ عمومی‌ نفوس‌ و مسكن‌ 1375: نتایج‌ تفصیلی‌ كل‌ كشور ، تهران‌، 1376 ش‌؛
(12) حمیدرضا میرمحمدی‌، دیباچه‌ای‌ بر جغرافیای‌ تاریخی‌ فریدن‌ ( برتیكان‌ باستان‌ )، انتشارات‌ ارمغان‌ قلم‌، خوانسار، 1380؛
نقشه‌ جمهوری‌ اسلامی‌ ایران‌ (براساس‌ تقسیمات‌ كشوری‌)، مقیاس‌ 000 ، 600 ، 1:1، تهران‌: گیتاشناشی‌ 1383 ش‌.

/ محمدحسن‌ یزدانی‌ /



تاریخ نشر اینترنتی: 21/12/1386