responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 4989

 

خَرّوصی، عمر بن خطّاب ، خَرّوصی‌، عمربن‌خطّاب ‌بن ‌محمد یحْمدی ‌نَزْوی‌، از امامانِ اَباضی‌ عُمّان ‌در قرن‌نهم‌. وی‌از قبیله بنی ‌خرّوص ‌بود و علت ‌شهرت ‌قبیله‌اش ‌به ‌این ‌نام‌، انتساب ‌آن ‌به‌ خرّوص ‌بن ‌شاری ‌بن‌یحمد بوده ‌كه ‌گفته ‌شده ‌است‌ نسبش‌ به‌ هود پیامبر می‌رسد ( رجوع کنید به خرّوصی‌، ص‌242ـ243). افراد بسیاری‌از این ‌قبیله‌، از قرن ‌دوم ‌تا چهاردهم‌، امامت ‌اباضیه ‌را در عمّان ‌برعهده ‌داشتند (ابوبشیر سالمی‌، ص‌80ـ81؛ رنس‌، ص‌ـ 145؛ برای‌تفصیل‌در باره‌امامان ‌و شرح‌حال‌آنها رجوع کنید به نورالدین‌سالمی‌، ج‌1، ص‌115ـ387).

از تاریخ‌ولادت ‌و زندگانی ‌خرّوصی‌، پیش‌ از رسیدن ‌به‌ امامت‌، اطلاعی ‌در دست‌ نیست‌. در سلسله ‌امامان ‌اباضی ‌عمّان‌، نام ‌خرّوصی‌، بعد از ابوالحسن ‌بن ‌خمیس‌ بن‌عامر، از بنی ‌نَبْهان ‌كه ‌تا 846 عهده‌ دار امامت ‌بود، ذكر می‌شود. در فاصله ‌میان ‌مرگ ‌ابوالحسن ‌بن ‌خمیس ‌و رسیدن ‌خرّوصی ‌به ‌امامت‌، خاندان ‌بنی ‌نبهان‌، كه ‌با جریان ‌اصلی ‌اباضی ‌در عمّان ‌همخوانی ‌نداشتند، در عمان ‌به ‌قدرت ‌رسیدند و در 885 خرّوصی ‌قدرت ‌را از دست ‌آنان ‌خارج ‌كرد (ازكوی ‌عمانی‌، ص‌72؛ تاریخ‌اهل‌عمان‌، ص‌99؛ معولی‌، ص‌82 ـ83). در برخی ‌از منابع ‌متأخر، شروع ‌امامت ‌خرّوصی ‌835 ذكر شده ‌است‌(ابن‌رزیق‌، 1403، ص‌257؛
همو، 1404، ص‌79) كه‌با توجه‌ به ‌منابع ‌تاریخی ‌اولیه ‌صحیح ‌به‌ نظر نمی‌رسد. خرّوصی ‌دو بار، با بیعت ‌مردم‌، به ‌امامت ‌اباضیه ‌عمّان ‌انتخاب ‌شد. او بار نخست‌، بعد از یك‌سال ‌حكومت‌، به‌جنگ ‌سلیمان ‌بن ‌سلیمان‌، حاكم ‌منطقه ‌رُستاق‌(فارسی‌، ص‌142) از بنی‌نبهان‌، رفت‌اما در منطقه‌ای‌به‌نام‌وادی‌سَمائیل‌، از او شكست‌خورد و از امامت‌كنار گذاشته‌شد. پس‌از مدتی‌دوباره‌مردم‌با خرّوصی‌بیعت‌كردند و این‌بار او قدرت‌را به‌طور كامل‌از دست‌بنی‌نبهان‌خارج‌ساخت‌(ازكوی‌عمانی‌، ص‌73؛
تاریخ‌اهل‌ عمان‌، ص‌101؛
معولی‌، ص‌84). خرّوصی‌در شهر نزوی‌درگذشت‌و در همانجا به‌خاك‌سپرده‌شد (نورالدین‌سالمی‌، ج‌1، ص‌375؛
فارسی‌، ص‌142). در منابع‌به‌تاریخ‌وفات‌او اشاره‌نشده‌است‌، اما چون‌در 894 با محمدبن‌سلیمان‌بن‌احمد مُفَرِّج‌بَهْلَوی‌، امام‌پس‌از او، بیعت‌كرده‌اند (معولی‌، ص‌84)، احتمالاً خرّوصی‌، پس‌از نُه‌سال‌امامت‌، در این‌سال‌از دنیا رفته‌است‌(نورالدین‌سالمی‌، ج‌1، ص‌376).

مهم‌ترین‌اقدام‌خرّوصی‌در زمان‌امامتش‌، مصادره‌اموالی‌بود كه‌بنی‌نبهان‌تاراج‌كرده‌بودند. او بعد از به‌قدرت‌رسیدن‌، دادگاهی‌برای‌رسیدگی‌به‌وضع‌دارایی‌بنی‌نبهان‌تشكیل‌داد. این‌دادگاه‌اموال‌ را به‌صاحبانشان‌ بازگرداند و اموالی‌را كه‌صاحبش‌شناخته‌نشد در اختیار امام‌قرار داد تا در امور فقرا و دولت‌اسلامی‌مصرف‌كند (برای‌گزارش‌تفصیلی‌این‌دادگاه‌و اختلافات‌منابع‌در باره‌آن‌ رجوع کنید به ازكوی‌عمانی‌، ص‌72 ـ73؛
تاریخ‌اهل‌عمان‌، ص‌99ـ100؛
معولی‌، ص‌83 ـ84؛
ابن‌رُزَیق‌، 1403، ص‌257ـ 258؛
حارثی‌، ص‌259؛
بطاشی‌، ج‌2، ص‌10ـ25). علمای‌مشهور اباضیه‌حكم‌دادگاه‌را، كه‌در 887 صادر شد، تأیید كردند (نورالدین‌سالمی‌، ج‌1، ص‌372ـ373) و تأیید آنان‌موجب‌شد كه‌در زمان‌امامان‌بعدی‌نیز اعتبار این‌حكم‌به‌قوّت‌خود باقی‌بماند (نورالدین‌سالمی‌، ج‌1، ص‌373ـ374؛
سیابی‌، ص‌ 114).


منابع‌:
(1) از كوی‌عمانی‌، سرحان‌بن‌سعید، تاریخ‌عمان‌المقتبس‌من‌كتاب‌كشف‌الغمه‌الجامع‌لاخبار الامه‌، چاپ‌عبدالمجید حسیب‌القیسی‌، سلطنه‌عمان‌، وزاره‌التراث‌القومی‌و الثقافه‌، [بی‌جا (، 1412/1992؛
(2) بطاشی‌، سیف‌بن‌حمودبن‌حامد، اتحاف‌الاعیان‌فی‌تاریخ‌بعض‌علماء عمان‌، مكتب‌المستشار الخاص‌لجلاله‌السلطان‌، للشؤون‌الدینیه‌و التاریخیه‌، )بی‌جا (، 1425/2004؛
(3) نامعلوم‌، تاریخ‌اهل‌عمان‌، چاپ‌و شرح‌دكتر سعید عبدالفتاح‌عاشور، سلطنه‌عمان‌، وزاره‌التراث‌القومی‌و الثقافه‌، )بی‌جا( ، 1406/1986؛
(4) حارثی‌، سالم‌بن‌حمدبن‌سلیمان‌، العقود الفضیه‌فی‌اصول‌الاباضیه‌، سلطنه‌عمان‌، وزاره‌التراث‌القومی‌و الثقافه‌، )بی‌جا(، 1403/ 1983؛
(5) حمیدبن‌محمدبن‌رُزَیق‌، الشعاع‌الشائع‌باللمعان‌فی‌ذكر ائمه‌عمان‌، چاپ‌عبدالمنعم‌عامر، سلطنه‌عمان‌، وزاره‌التراث‌القومی‌و الثقافه‌، )بی‌جا(، 1404/ 1984؛
(6) همو، الفتح‌المبین‌فی‌سیره‌الساده‌آلبوسعیدیین‌، چاپ‌عبدالمنعم‌عامر و محمد موسی‌عبداللّه‌، سلطنه‌عمان‌، وزاره‌التراث‌القومی‌و الثقافه‌، )بی‌جا(، 1403/ 1983؛
(7) خروصی‌، سلیمان‌بن‌خلف‌بن‌محمد، ملامج‌من‌التاریخ‌العمانی‌، السیب‌، 1422/2002؛
(8) رنس‌، جورج‌، عمان‌و الساحل‌الجنوبی‌للخلیج‌الفارسی‌، قاهره‌، 1423/ 2003؛
(9) سالمی‌، ابوبشیر محمد شیبه‌بن‌نورالدین‌عبداللّه‌بن‌حمید، نهضه‌الاعیان‌بحریه‌عمان‌، قاهره‌، )بی‌تا(؛
(10) سالمی‌، نورالدین‌عبداللّه‌بن‌حمید، تحفه‌الاعیان‌بسیره‌اهل‌عمان‌، ) بی‌نا (، )بی‌جا(، )بی‌تا(؛
(11) سیابی‌، سالم‌بن‌حمودبن‌شامس‌، عمان‌عبرالتاریخ‌، سلطنه‌عمان‌، وزاره‌التراث‌القومی‌و الثقافه‌، )بی‌جا(، 1406/1986ـ1407/1986؛
(12) فارسی‌، ناصربن‌منصوربن‌ناصر، نزوی‌عبر الایام‌.. معالم‌و أعلام‌، اداره‌نادی‌نزوی‌، )بی‌جا]، 1415/ 1994، معولی‌، ابوسلیمان‌بن‌محمدبن‌عامر، قصص‌و اخبار جرت‌فی‌عمان‌، چاپ‌عبدالمنعم‌عامر، سلطنه‌عمان‌، وزاره‌التراث‌القومی‌و الثقافه‌، 1403/ 1983.

/ حمید مَلِك‌مَكان‌/



تاریخ انتشار اینترنتی: 06/12/1386

نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 4989
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست