بَبَن / بَبْنه (یا بَبْنَه / بَوَن ) ، شهرکی در ولایت بادغیس ، در قرون نخستین اسلام ، واقع در شمال و غرب هرات ، در ناحیة گنج رُستاق (بخش شرقی بادغیس ). از لحاظ جغرافیایی ، ظاهراً در ولایت کنونی هراتِ افغانستان ، در جنوب مرز جمهوری ترکمنستان و نزدیک شهر کنونی کوشک در افغانستان بوده است .

جغرافی نویسان قرن چهارم ، ببن و کیف و بَغْشور را مراکز عمدة گنج رستاق دانسته اند. ببن در دو منزلی هرات بوده است و کیف و بغشور، بترتیب ، یک منزل و یک روز با آن فاصله داشته اند. از این سه ، ببن پرجمعیت تر و به عنوان قصبه یا مرکز، حاکم نشین آن ناحیه بوده است . گنج رستاق به طورکلی از لحاظ کشاورزی بسیار پررونق وصف شده و آب آن از جویبارهای روان از ارتفاعات و از چاهها تأمین می شده و انگور محصول خاص آن بوده است ؛ حدودالعالم (چاپ ستوده ، ص 93) به دوشاب (شیرة انگور) ببن اشاره می کند. در اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم ، این محل ظاهراً هنوز بارونق بوده است ؛ زیرا سمعانی و یاقوت هردو از آنجا دیدار کرده اند. سمعانی از قاضی محلی آنجا حدیث شنیده است و او و یاقوت از فقیه مشهوری از آن شهرک ، به نام ابوعبداللّه محمّدبن بِشْرِ بَوَنی ، یاد کرده اند (سمعانی ، ج 2، ص 364ـ365؛ یاقوت حموی ، ج 1، ص 487). با اینحال ، پس از حملة مغول ، دیگر ذکری از ببن نیست .

---

منابع :
(1) ابن حوقل ، کتاب صورة الارض ، چاپ کرامرس ، لیدن 1967، ص 426، 441؛
(2) ابراهیم بن محمّد اصطخری ، کتاب مسالک الممالک ، چاپ دخویه ، لیدن 1967، ص 269؛
(3) حدودالعالم من المشرق الی مغرب ، چاپ منوچهر ستوده ، تهران 1340ش ؛
(4) عبدالکریم بن محمّد سمعانی ، الانساب ، ج 2، چاپ عبدالرحمن بن یحیی معلمی یمانی ، حیدرآباد دکن 1383/1963؛
(5) محمّدبن احمد مقدسی ، کتاب احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم ، چاپ دخویه ، لیدن 1967، ص 298، 308؛
(6) یاقوت حموی ، معجم البلدان ، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ 1866-1873؛


(7) Hudud al- Alam= The Regions of the world , tr.V. Minorsky, ed. C.E. Bosworth, Cambridge 1982, sec. 23. 31;
(8) G. Le Strange, The lands of the eastern caliphate , Cambridge 1930, 413;
C.E. Yate. Northern Afghanistan or letters from the Afghan Boundary Commission , Edinburgh and London 1888, 67-68,

(وصفی از این ناحیه به نحوی که در یک قرن پیش بوده در این کتاب

آمده است ).

/ ا. بازورث ( ایرانیکا ) /