responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 458

 

بَبْر ، نام قوم و سرزمینی در شمال ایران . سرزمین ببر در اواخر دورة ساسانی و اوایل دورة اسلامی ، میان گیلان و تالش از یک سو و تالش و دیلم از سوی دیگر قرار داشت (بلاذری ، ص 310،314؛ نولدکه ، ص 733) و نیز آن را نزدیک دیلم ، گیلان ، تالش و مغان آورده اند (ابن خرداذبه ، ص 57؛ قدامة بن جعفر، ص 261؛ ابن فقیه ، ص 209؛ مسعودی ، ج 1، ص 287، 402؛ بلاذری ، ص 314). احتمالاً این سرزمین کمابیش با ناحیة خلخال امروزی منطبق است . در حال حاضر گروههایی در خلخال ، در کرانه های رود قزل اوزن سفلی ، زندگی می کنند و دارای لهجة تاتی اند که با گویش تالشی تفاوت دارد و شاید زبان قوم قدیمی ببر باشد. تیره هایی نیز با نام خانوادگی ببر در ناحیة خلخال و قسمت کوهستانی و رامسر و قزوین به سر می برند که احتمالاً از بقایای آن قوم قدیمی اند.

پیشینه . در منابع ، نخستین بار، در گفتگو از دورة خسرو پرویز (حک : 590 - 628 م )، هنگام شورش بستام (بسطام )، سردار او و برادرِ بندوی ، از قوم ببر سخن به میان آمده است . بستام ، پس از پیوستن مردم جیل (گیلان ) و ببر و تالش به او و گردآمدن اشراف و نجبای ساسانی به دور وی ، با صد هزار تن به دَسْتبْی نزدیک قزوین رفت (دینوری ، ص 102 - 103؛
نولدکه ، ص 724) تا با خسروپرویز بجنگد. هنگام پیشروی مسلمانان در ایران ، مردم ببر به همراه گیلها و تالشیها و دیلمیان بارها با آنان به مقابله برخاستند. در دورة خلیفة دوم (متوفی 23) والی کوفه ، مغیرة بن شُعبة ، سردار خود کثیربن شهاب حارثی را که در جنگ قادسیه هم شرکت داشت ، به جنگ اهالی ببر و طیلسان (تالشیها) فرستاد (بلاذری ، ص 310)، ولی او نتوانست آن سرزمین را بگشاید. در 24، در دورة خلافت عثمان (متوفی 35) مسلمانان ، به سرداری براءبن عازب پس از گشودن ابهر (یاقوت حموی ، ج 1، ص 105)، بار دیگر با اهالی جیل و ببر و طیلسان به نبرد پرداختند (بلاذری ، ص 313 - 314؛
ابن فقیه ، ص 282). در 25، عبداللّه بن شِبْل احمسی با مردم موقان ، ببر و طیلسان جنگید و برده و غنیمت به دست آورد (بلاذری ، ص 319) اما نتوانست آن مناطق را تصرف کند. ظاهراً مردم آن مناطق بتدریج و با رغبت به اسلام گرویدند.


منابع :
(1) ابن خرداذبه ، کتاب المسالک والممالک ، چاپ دخویه ، لیدن 1967؛
(2) ابن فقیه ، مختصر کتاب البلدان ، چاپ دخویه ، لیدن 1967؛
(3) احمدبن یحیی بلاذری ، فتوح البلدان ، بیروت 1988؛
(4) احمدبن داود دینوری ، الاخبارالطوال ، چاپ عبدالمنعم عامر، قاهره 1960، چاپ افست قم 1368 ش ؛
(5) قدامة بن جعفر، کتاب الخراج ، چاپ دخویه ، لیدن 1967؛
(6) علی بن حسین مسعودی ، مروج الذهب و معادن الجوهر ، چاپ باربیه دومنار و پاوه دوکورتی ، پاریس 1861 - 1877؛
(7) تئودور نولدکه ، تاریخ ایرانیان و عربها در زمان ساسانیان ، ترجمة عباس زریاب ، تهران ( تاریخ مقدمه 1358 ش ) ؛
یاقوت حموی ، معجم البلدان ، چاپ ووستنفلد، لایپزیگ 1866 - 1873، چاپ افست تهران 1965.

/ خسرو خسروی /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 458
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست