جاوید ، احمد ، از وقایع نگاران عثمانی در آستانة برقراری نظام جدید از سویِ سلطان سلیم سوم (حک : 1203ـ1222).

از تاریخ تولد او اطلاعی در دست نیست . پدرش ، مصطفی ، از امیرانِ سواره نظام عثمانی بود. احمد به عنوانِ کارمند خزانة عامره یا خزانة همایون ، وارد دستگاه دولتی شد و در اندک مدتی ، مدارج ترقی را پیمود؛ ابتدا در «خاص اوطه » (اتاق مخصوص ) کار می کرد (برای اطلاع بیشتر در بارة این نهاد رجوع کنید بهاوزون چارشیلی ، ص 323ـ329)، سپس «شهر امینی » (شهردار) استانبول شد (بروسه لی ، ج 3، ص 42؛ لوند ، ص 367؛ د.ا.د.ترک ، ذیل vid" "Ahmed Ca ). وی به دستور سلطان سلیم سوم ، رویدادهای زمان سلطنت او را از اول رمضان 1204 تا 23 جمادی الا´خرة 1205، بر اساسِ «خط همایون » (فرمانهای پادشاه )، نامه های رسیده به دربار از کشورهای اسلامی و سایر منابع رسمی ، به ترتیبِ روزشمار در کتابی گردآوری کرد و آن را حدیقة وقایع نامید و از این رو، در دربار به وقایع نگار معروف شد (جاوید، 1998، مقدمة بایجار ، ص XXI ، XXXVII ). در بارة سبب تألیف این کتاب نوشته شده است که در اثنای گفتگویی با سلطان سلیم سوم در مورد اشاعة مطالب نادرست راجع به دربار و دولت عثمانی در بین عوام ، با پیشنهاد باش چوقدار حسین افندی به سلطان ، مأموریت تحریر حوادث اندرونی به احمد جاوید سپرده شد (همان ، ص 1، مقدمة بایجار، ص XXI ). در این کتاب از ذکر القاب طولانی





خودداری شده و اساس آن بر ساده نویسی و قابل فهم بودن است (همان مقدمه ، ص XXXVII ). گفتنی است که در نامه ای با عنوان «صورت نذر شریف »، نام حضرت علی ، امام حسن ، امام حسین و فاطمه زهرا علیهم السلام با احترام کامل آمده است ( رجوع کنید بهجاوید، 1998، ص 223). مصححِ کتاب آن را از نظر محتوا کامل و از نظر املا تقریباً بی اشتباه دانسته است (همان ، مقدمة بایجار، ص XXVI ، XXXVII ).

کتاب حدیقة وقایع بر اساس سه نسخة موجود، به کوششِ عدنان بایجار در 1998 در آنکارا به چاپ رسید.

کتاب دیگر جاوید، منتخبات جاویدبیگ یا تاریخِ احمدبیگ است که با بهره گیری از آثار مورخانِ معروف عثمانی ، مانند حاجی خلیفه (کاتب چلبی )، نعیما، چلبی زاده عاصم و فِندِقْلـیلی محمدآغا، در دو جلد نوشته شده است . این کتاب شامل وقایع سالهای 1032 تا 1206 و در بر گیرندة مناسبات عثمانی با روسیه است . بخشِ آخر این اثر مبتنی بر مشاهدات خودِ مؤلف است و از این رو، اهمیت خاصی دارد (همان مقدمه ، ص XXXV ). احمد جودت پاشا، مؤلف تاریخ جودت ، در تألیف کتاب خود از این اثر بهره برده است ( رجوع کنید به ج 1، ص 8 ـ9).

جاوید در 1217 ذیلی بر کتاب حدیقة الوزرا ، اثر عثمان پاشازاده تائب ، نوشت که حاویِ زندگینامة 24 تن از وزیران عثمانی ، از راغب محمدپاشا تا یوسف ضیاپاشا، است و آن را وَردِ مُطَرّا نامید. این کتاب در 1271 در استانبول و سپس در 1969 در فرایبورگ چاپ شد (جاوید، 1969، ص 2ـ3، 49ـ 50؛
فهرس المخطوطات الترکیة العثمانیة ، قسم 4، ص 257؛
فلوگل ، ج 2، ص 403ـ 405).

جاوید در 1218 در استانبول درگذشت و در تکیة یحیی افندی در محلة بِشیکْتاش دفن شد (بروسه لی ، همانجا).

---

منابع :
(1) محمدطاهر بروسه لی ، عثمانلی مؤلفلری ، استانبول 1333ـ 1342؛
(2) احمد جاوید، وَردِمُطَرّا ، در احمد تائب عثمان پاشازاده ، حدیقة الوزرا ، استانبول 1271، چاپ افست فرایبورگ 1969؛
(3) احمد جودت پاشا، تاریخ جودت ، استانبول 1309؛
(4) فهرس المخطوطات الترکیة العثمانیة : التی اقتنتها دارالکتب القومیة منذعام 1870 حتی نهایة 1980 م ، ( قاهره ) : الهیئة المصریة العامة للکتاب ، 1987ـ1992؛


(5) Ahmed Ca vid, Had  ka-i veka ¦yi ـ , ed. Adnan Baycar, Ankara 1998;
Gustav Flدgel, Die arabischen, persischen , tدrkischen Handschriften der kaiserlichen und kخniglichen

(6) Hofbibliothek zu Wien , Wien 1865-1867, repr. Hildesheim 1977;
(7) Aga h S rr Levend, Tدrk edebiyat  tarihi, Ankara 1973;
(8) TDVIA , s.v. "Ahmed Ca vid" (by Abdدlkadir عzcan);
(9) I smail Hakk Uzun ar l , Osmanl  Devletinin Saray Te kila t  , Ankara 1988.

/ محبوبه هریسچیان /