جامعه اسلامی مهندسین ،

تشکل عقیدتی ، سیاسی ، علمی و فنی جمعی از مهندسان با مشی اصول گرایی اسلامی . پس از انحلال حزب جمهوری اسلامی * تعدادی از اعضای این حزب گردهم آمدند و جامعة اسلامی مهندسین را تأسیس نمودند. این جامعه ، در بهمن 1366 با حضور پنج عضو، که همگی از اعضای شاخة مهندسین حزب جمهوری اسلامی بودند، پایه گذاری گردید. بعدها با گسترش فعالیت تشکیلاتی ، تعداد اعضای آن افزایش یافت و در 8 خرداد 1370 از وزارت کشور مجوز فعالیت گرفت (شادلو، ص 466). محمدرضا باهنر دلایل تشکیل جامعه را چنین ذکر کرده است : ضرورت نظام تشکیلاتی و حزبی در نظام پارلمانی ، جلوگیری از انزوای عناصر انقلابی و تحصیلکرده به دلیل جوّ سیاسی حاکم به ویژه در دهة نخست پس از انقلاب ، و خنثا کردن تبلیغات محافل خارج از کشور مبنی بر غیرمتخصص بودن نیروهای انقلابی (1374ش ، ص 11ـ12).

بر طبق اساسنامه ، این جامعه تشکلی عقیدتی ، سیاسی ، علمی و فنی است که به هیچ حزب ، گروه و سازمان سیاسی وابسته نیست ولی از خواستهای بحق تمام تشکلها و نیروهای مسلمان پیرو ولایت فقیه پشتیبانی و با آنان همکاری و همفکری می کند. ارکان جامعه عبارت اند از:

الف ) هیئت مؤسس ، که نظارت بر حسن تشکیل مجامع عمومی و اجرای مصوبات آنها، رسیدگی به شکایات رسیده در خصوص جامعه و اعضای آن ، تصمیم گیری در مورد کسانی که شرایط عضویت را از دست می دهند، نظارت مستمر بر روند کلی تشکیلات و تأیید صلاحیت داوطلبان عضویت در شورای مرکزی را بر عهده دارد.

ب ) مجمع عمومی ، که بالاترین مرجع تصمیم گیری جامعه است و هر دو سال یک بار با دعوت کتبی دبیرکل جامعه از اعضا یا نمایندگان آنها تشکیل می گردد. وظایف مجمع عبارت است از تصویب یا اصلاح اساسنامه و مرامنامه ، انتخاب اعضای

شورای مرکزی برای دو سال ، تعیین مشی کلی و نیز بررسی عملکرد دورة گذشتة شورای مرکزی .

ج ) شورای مرکزی ، که مسئولیت رهبری و برنامه ریزی

این جامعه را برعهده دارد و مستقیماً در برابر مجمع عمومی مسئول است . این شورا پانزده عضو دارد و وظایف آنها

انتخاب دبیر کل ، تعیین سیاستهای اجرایی جامعه در چارچوب اساسنامه و مصوبات مجمع عمومی ، و تهیه و تصویب آیین نامه های مورد نیاز در چارچوب مقررات قانونی و

اساسنامه است .

بر اساس مادّة هفده اساسنامه ، دبیرکل ، سخنگوی رسمی جامعه است و وظایف و اختیاراتی دارد، از جمله : نظارت بر حسن اجرای مصوبات شورای مرکزی ، صدور تمام دستورالعملهای اجرایی ، انتخاب مسئولان اجرایی و اعضای کمیته های تخصصی ، ایجاد هماهنگی بین واحدهای اجرایی و کمیته های تخصصی ، و ریاست جلسات شورای مرکزی و هیئت اجرایی .

د) حوزه ، که کوچک ترین واحد تشکیلاتی جامعه است و از حداقل هفت و حداکثر دوازده عضو تشکیل می شود. از جمله وظایف حوزه است : بالابردن بینش اسلامی و سیاسی اعضا، بحث و بررسی مسائل علمی و فنی و اقتصادی کشور، تحلیل مسائل سیاسی ، مبادلة اخبار و تلاش برای تحقق اهداف جامعه ( شناسنامة تشکلها و احزاب سیاسی ایران ، ج 1، ص 103ـ 107؛ جامعة اسلامی مهندسین ، ص 5 ـ9).

بر اساس مرامنامة جامعة اسلامی مهندسین ، هدف این جامعه ، تحقق آرمانهای الاهی ـ انسانی امام خمینی (ره )

است و برای تداوم انقلاب و استقرار عدل اسلامی در زمینه های معنوی ، فرهنگی ، اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی ، فنی و صنعتی تلاش می کند. از جمله اهدافی که در مرامنامة این تشکل

مورد توجه قرار گرفته ، اینهاست : بالا بردن آگاهیهای اسلامی و سیاسی و فنی اعضای جامعه ، خودسازی انقلابی ، همکاری

با مسئولان کشور در تمام زمینه ها، مبارزة پیگیر و مستمر

با همة عوامل استبداد و استعمار و استثمار، دفاع از آزادیهای اساسی ، طرح ارزشهای والای اسلامی ، تهیة برنامه های مفید برای توسعة کشور، تلاش برای ریشه کن کردن فقر و ایجاد اشتغال ، کمک به خودکفایی عملی و فنی کشور، مبارزة مستمر و مداوم با عوامل فرهنگی بیگانه ، اشاعة فرهنگ تولّا و

تبرّا با مفهوم عمیق اسلامی ، کمک به محرومان و مستضعفان ، کمک به اجرای طرحهای عمرانی و همکاری با تشکیلات و سازمانهای علمی ـ فنی و پژوهشی ( شناسنامة تشکلها و

احزاب سیاسی ایران ، ج 1، ص 101ـ102؛ جامعة اسلامی مهندسین ، ص 1ـ4).

عملکرد و فعالیت . این تشکل بر طبق اساسنامه می تواند اقدام به عضوگیری کند، بیشتر اعضای بر جستة این تشکل ، شخصیتهایی شاخص در ائتلاف با جامعة روحانیت مبارز * و حزب مؤتلفة اسلامی * هستند. هفته نامة جام (کوته نوشتِ جامعة اسلامی مهندسین ) از سوی این تشکل منتشر می شود. از فعالیتهای جانبی آن ، حضور در تشکلهای مهندسی و نظام مهندسی کشور است . جامعة اسلامی مهندسین برای گسترش و ارتقای فعالیتهای خود، در برخی استانهای کشور، از جمله تهران ، اصفهان ، فارس ، کرمان ، آذربایجان شرقی ، چهارمحال بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد، فعالیت می کند (شادلو، ص 467ـ 468؛ نیز رجوع کنید به «کارنامة جامعه به روایت دبیرکل »، ص 27ـ34).

به طور کلی فعالیتهای سیاسی این تشکل شامل سه دوره بوده است . دورة اول خود دو مرحله دارد: مرحلة اول از

1366 تا 1368 ش . در این سالها جامعه ، همراه با جامعة روحانیت مبارز و جمعیت مؤتلفة اسلامی ، از منتقدان دولت وقت بود، ولی در مرحلة دوم (1368ـ 1374 ش )، با تغییر هیئت دولت به حمایت از برنامه های دولت برخاست ( رجوع کنید به«کارنامة دولت از نگاه دو خط »، ص 12، 24، 29؛ نبوی ، ص 68ـ73).

دورة دوم از اواخر 1374 ش آغاز گردید. در دورة دوم جامعة اسلامی مهندسین ، به سبب همگرایی بیشتر با جامعة روحانیت مبارز و جمعیت مؤتلفة اسلامی ، در جناح راست سنّتی (در برابر جناح راست مدرن ) باقی ماند و در انتخابات مجلس پنجم همراه آنان به پیروزی دست یافت اما در انتخابات دورة هفتم ریاست جمهوری (1376 ش ) ناکام ماند (شادلو، ص 47).

این جامعه بر لزوم اصلاحات بر پایة قانون اساسی و نیز مغایرت نداشتن قوانین با احکام اسلامی تأکید دارد («انتخابات مجلس پنجم : گشتی در گفته ها»، ص 20ـ21؛ «چالش های دوخط در پلی تکنیک »، ص 72ـ93؛ رسالت ، سال 14، ش 4045، 23 دی 1378، ص 3). پس از شکستِ دو بارة جناح راست در انتخابات دورة ششم مجلس (1378 ش )، در ساختار جامعة اسلامی مهندسین تغییراتی پدید آمد که به منزلة شروع دورة سوم فعالیت آن است و در چهارمین همایش جامعة اسلامی مهندسین در 14 مهر 1379، مواضع و اهداف جدید جامعه اعلام شده است . برخی از این اهداف عبارت اند از: تلاش برای توسعة سیاسی و افزایش مشارکت مردمی و واگذاری برخی فعالیتها به آنان ، زمینه سازی برای حضور احزابی که به نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی معتقدند، اصلاح نظام اداری و به کارگیری مدیران لایق و امین و عالم (کنگرة جامعة اسلامی مهندسین ، ص 1، 4ـ6).

پس از انتخابات خرداد 1376، جامعه یکی از منتقدان اصلی دولت و برنامه های آن بوده است و در پی تحولات سیاسی همچون انتخابات دورة دوم شورای شهر تهران و انتخابات مجلس هفتم در 1382 ش تعدادی از اعضای آن توانسته اند برخی سِمَتهای مهم را به دست آورند (برای آگاهی از برخی مواضع انتقادی جامعه رجوع کنید به باهنر، 1380، ص 2؛ همو، 1379 ش ، ص 7؛ رسالت ، سال 16، ش 4440، 6 خرداد 1380، ص 2). در ششمین و آخرین همایش جامعة اسلامی مهندسین که در تیر 1383 برگزار شد مواضع جدید جامعه در محورهای سیاسی ، اقتصادی ، فرهنگی و اجتماعی و سیاست خارجی با تأکید برضرورت تحقق چشم انداز بیست ساله (ابلاغ شده در 1382 ش ) اعلام گردید.

---

منابع :
(1) «انتخابات مجلس پنجم : گشتی در گفته ها»، جام : ماهنامة جامعة اسلامی مهندسین ، ش 41 (بهمن و اسفند 1374)؛
(2) محمدرضا باهنر، «توسعة سیاسی تنها از رهگذر مشارکت سیاسی »، جام : ماهنامة جامعة اسلامی مهندسین ، ش 37 (تیر 1374)؛
(3) همو، «چرا دولت به جای ارائة کارنامه ، اختیارات خارج از قانون می طلبد»، جام هفته ، ش 112 (آذر 1379)؛
(4) همو، «عملکرد مجلس ششم قابل دفاع نیست »، جام هفته ، ش 154 (آذر 1380)؛
(5) جامعة اسلامی مهندسین ، اساسنامه و مرامنامة جامعة اسلامی مهندسین ، ( تهران 1377 ش ) ؛
(6) «چالش های دو خط در پلی تکنیک : مهندس مرتضی نبوی و محمد سلامتی در میزگرد دانشجویی پیرامون برنامه های دولت و کارکرد مجلسین سوم و چهارم »، جام : ماهنامة جامعة اسلامی مهندسین ، ش 41 (بهمن و اسفند 1374)؛
(7) عباس شادلو، اطلاعاتی در بارة احزاب و جناحهای سیاسی ایران امروز ، تهران 1379 ش ؛
(8) شناسنامة تشکلها و احزاب سیاسی ایران ، ( ج 1، تهیه شده در ) ادارة کل سیاسی وزارت کشور، دبیرخانة کمیسیون مادّة (10) احزاب ، تهران : کمیل ، 1377 ش ؛
(9) «کارنامة جامعه به روایت دبیرکل : گزارش دکتر حسن غفوری فرد به دومین کنگرة سراسری جامعه در تهران »، جام : ماهنامة جامعة اسلامی مهندسین ، ش 43 (خرداد و تیر 1375)؛
(10) کارنامة دولت از نگاه دو خط : میزگردی با حضور آقایان مهندس مرتضی نبوی و مهندس بهزاد نبوی »، جام : ماهنامة جامعة اسلامی مهندسین ، ش 38 (مرداد و شهریور 1374)؛
(11) کنگرة جامعة اسلامی مهندسین (چهارمین : 1379: تهران )، «متن کامل بیانیة پایانی کنگرة چهارم جامعة اسلامی مهندسین »، جام هفته ، ش 104 (مهر 1379)؛
مرتضی نبوی ، «تصمیمات اقتصادی اخیر: زمینه ها و انگیزه ها»، جام : ماهنامة جامعة اسلامی مهندسین ، ش 37 (تیر 1374).

/ عباس شادلو /