responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 435

 

بایزیدپاشا (متوفی 824) ، وزیر اعظم سلطان محمّد اوّل و سلطان مراد دوّم در دورة تأسیس دولت عثمانی . نام پدرش یاخشی است . چون زادگاهش آماسیه * بود، در منابع ، آماسیه ای خوانده شده است ؛
امّا این احتمال نیز وجود دارد که آلبانیایی تبار بوده باشد. در دربار پرورش یافت و در زمان ایلدرم بایزید به بعضی مشاغل نظامی منصوب شد. هنگام امارت (امیر سنجقی ) محمّد چلبی ( رجوع کنید به محمّد اوّل * ) در آماسیه ، جزو اطرافیان او درآمد و در دورة فترت نیز وابستگی خود را به او حفظ کرد و به خدمات خود ادامه داد. پس از آنکه محمّد چلبی در 816 در کشور، وحدت و آرامش برقرار کرد، بایزید وزیراعظم و بیگلربیگی * روم ایلی ( رجوع کنید به روملی * ) شد. همان سال ، در قتل موسی چلبی * همکاری کرد و سال بعد، در جریان مناسبات عثمانی ـ قره مانی ، محمّدبیگ قره مان را به امضای معاهده ای که شرایطش برای او سنگین بود، وادار کرد. بایزیدپاشا که در حادثة شیخ بدرالدّین نیز منشأ خدماتی بود؛
ابتدا در 823، مریدان او را مغلوب ، و بعدها به خود شیخ بدرالدّین و طرفدارانش حمله کرد.

بایزید، بنا به وصیّت محمد چلبی ، به مدّت چهل روز خبر مرگ او را پنهان داشت تا پسرش ، شاهزاده مراد، به پایتخت برسد، و بدین نحو از فتنه ای که احتمال بروز آن می رفت جلوگیری کرد. زیرا به موجب قرارداد، مصطفی ، برادر شاهزاده مراد که در امپراتوری روم شرقی گروگان بود، بعد از مرگ پادشاه می بایست آزاد شود.

بایزیدپاشا، که تا نخستین روزهای سلطنت مراددوّم (جلوس : جمادی الاولی 824) مقام خود را حفظ کرده بود، برای سرکوب مصطفی اعزام شد که پس از اعلام مرگ محمّد چلبی آزاد شده وبا پادشاهِ قانونی به نبرد برخاسته بود. او که از تنگة استانبول به ساحل روم ایلی وارد شده بود، با سپاهیان اندک خود در محلّ سازلی درة ادرنه با قوای شاهزاده مصطفی روبرو شد؛
اما چون بخش اعظم سپاهیانش به مصطفی پیوستند، ناچار تسلیم شد و روز بعد به تحریک ازمیراوغلی جُنیدبیگ به قتل رسید (آرامگاه او در سازلی دره است ).

بایزیدپاشا که تندخو، ولی مدبّر و با صلاحیّت بود، از صدراعظمهای بزرگ عثمانی است . بویژه در اقدامات محمّد چلبی برای سامان بخشیدن به کشور، منشأ خدمات بزرگی شد و اعتبار یافت . امّا از آنجا که این اعتبار موجب حسادت وزیرانی چون چاندارلی ابراهیم و حاجی عیوض پاشا ـ که اصلاً ترک بودند ـ شده بود، او را در اواخر حیات ـ عمداً ـ به مقابله با مصطفی ، به روم ایلی فرستادند.

در وقفنامه های مورّخ 820، 821 و 823 مسجد، عمارت (دارالاطعام ) و مدرسه ای که بایزید پاشا در آماسیه بنا کرده ، فقط نام جلال الدّین آمده است ( رجوع کنید به بایزید * پاشا، مسجد). در کتیبة تعمیر مسجد اورخان * غازی بورسه * (بروسه ) نیز ـ که در 816 در غارت قره مان اوغلی ویران شده است ـ عنوان وزیر کبیر دیده می شود. بعلاوه ، بایزیدپاشا در بورسه هم مدرسه ای ساخته است .


منابع :
(1) ادریس بدلیسی ، هشت بهشت ، کتابخانة نور عثمانیه ، ش 3209، گ 77 ر و بعد؛
(2) محمد ثریا، سجل عثمانی ، استانبول 1308 ـ 1315، ج 2، ص 6ـ7؛
(3) محمدبن حسن سعدالدین ، تاج التواریخ ، استانبول 1279ـ 1280، ج 1، ص 107، 125؛
(4) عاشق پاشازاده ، تواریخ آل عثمان ، استانبول 1322، ص 83، 97، 190؛


(5) Mustafa Akdag, , Turkiye'nin iktisad i ª ve i µ tima i ª tarihi , Ankara 1959, I, 271, 328-329;
(6) Ca ª hid Baltac â , XV-XIV. As i rlarda Osmanl i Medreseleri , Istanbul 1976, 95-96, 560;
(7) Mustafa Bilge, I lk Osmanl i Medreseleri, Istanbul 1984, 115-117;
(8) I sma â l Hami Dani í mend, I zahl i Osmanl i Tarihi Kronolojisi , Istanbul 1947, I, 184-185, 441;
(9) Gazava ª t- i Sultan Mura ª d b. Mehemmed Ha ª n, ed. Halil I nalc â k ve Mevlu ª d Og § uz, Ankara 1978, 13;
(10) M. Tayyib Gokbilgin, XV-XVI As i rlarda Edirne ve Pa í a Liva ª s i , Istanbul 1952, 235-236;
(11) Ne í r ª â , Kitab- i Cihan-numa Nesri Tarihi , ed. F. Resit Unat ve M. Altay Koymen, Ankara 1949-1957, I, 403-407, 557-559;
(12) Ayd â n Taneri, Osmanl i I mparatorlug § u'nun kurulu í dخneminde veziriہzaml i k , Ankara 1974, 37, 62, 71, 95;
(13) idem, Osmanl i kara ve den i z kuvvetleri, Ankara 1981, 149-150;
(14) I smail Hakk â Uzun µ ar â í l â , Osmanl i tarihi, Ankara 1947-1959, I, 364-365, 378-379, 543, 553-554, 584.

)/ د. ا. د. ترک /آیدین تانری (



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 435
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست