responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 4322

 

جارْبَرْدی ، احمدبن حسن ، عالم و فقیه شافعی قرن هشتم . جاربردی به جارْبَرْد (معرّب چارْپَرْد) منسوب است که روستا یا شهری در منطقة اَرّان ، متعلق به ایران قدیم و ارمنستان کنونی بوده است . از تاریخ تولد و دورة کودکی او اطلاعی

در دست نیست . وی از زادگاهش به تبریز رفت و در آنجا مقیم شد، از این رو تبریزی جاربردی نیز خوانده شده است (یافعی ، ج 4، ص 231؛ ابن حجر عسقلانی ، ج 1، ص 123ـ124؛ حاجی خلیفه ، ج 2، ستون 1879؛ غیاث الدین رامپوری ، ص 243؛ جنید شیرازی ، ص 391، پانویس 215). در تبریز به فراگیری علوم پرداخت و در معقولات و منقولات سرآمد شد و پس از آموختن فقه شافعی ، فقیه و مُفتی شافعی مذهبان گردید. در تبریز شهرت فراوان یافت و به فخرالدین و ابوالمکارم ملقب گردید (ابن قاضی شُهْبه ، ج 2، ص 162ـ163؛ یافعی ؛ ابن حجر عسقلانی ؛ حاجی خلیفه ، همانجاها). او همواره به تحصیل و تدریس و تألیف اشتغال داشت و از محضر استادانی چون نظام الدین طوسی و شیخ عمر نجم الدین و به ویژه قاضی بیضاوی ، بهره برد. وی در تربیت طلاب نیز کوتاهی نمی کرد و متصدی امور آنان بود. محمدبن عبدالرحیم عُمری میلانی ، قاضی عضدالدین ایجی (متکلم و فقیه شافعی قرن هشتم ) و نورالدین اردبیلی از شاگردان او بودند (اِسْنَوی ، ج 1، ص 189؛ ابن قاضی شهبه ، ج 2، ص 163،199؛ ابن عماد، ج 6، ص 148؛ شوکانی ، ج 1، ص 47).

جاربردی با ایجی ، معارضات و مناظرات علمی فراوانی به صورت مکاتبه داشت و پس از درگذشت جاربردی ، افراد دیگری ، از جمله فرزندش ابراهیم ، آن معارضات را ادامه دادند (برای گزارش تفصیلی این مناظرات رجوع کنید به سبکی ، ج 10، ص 47ـ 52، 60ـ 78). جاربردی عالمی باوقار، خیّر و بسیار دیندار بود و در تصوف و عرفان هم مقام شامخی داشت . وی در رمضان 746 در تبریز درگذشت (اسنوی ، همانجا؛ ابن قاضی شهبه ، ج 2، ص 163؛ سیوطی ، ج 1، ص 303؛ حاجی خلیفه ، ج 1، ستون 222ـ223). شوکانی (همانجا) سال درگذشت او را 742 ذکر کرده که احتمالاً نادرست است .

جاربردی تألیفات متعددی دارد که از آن جمله است : 1) السراج الوهّاج که شرح کتاب منهاج الوصول الی علم الاصول استادش قاضی بیضاوی در اصول فقه شافعی است ، از این رو وی را شارح البیضاوی نیز خوانده اند. 2) الهادی که شرحی مفصّل بر الحاوی الصغیر نجم الدین قزوینی در فروع فقه شافعی است ولی به پایان نرسیده است . 3) شرح الهدایة برهان الدین بخاریِ مَرغینانی * در فقه حنفی ، که خود شرح بدایة المبتدیِ مَرغینانی است . 4) شرح شافیة ابن حاجب در علم صرف ، که بعد از شرح رضی الدین استرآبادی یکی از شروح برتر شافیه شمرده شده و بارها در ایران و استانبول به چاپ رسیده است . عزالدین محمدبن احمد، معروف به ابن جماعة ، حاشیه ای به نام الدررالکافیة فی حل شرح الشافیة بر شرح جاربردی

نوشته است . همچنین سیوطی و محمودبن احمد عینی هر یک جداگانه بر این شرح حاشیه نوشته اند. 5) حاشیه بر شرح الایضاح ابن حاجب در علم نحو، که خود شرح المفصّل فی النحو زمخشری است . 6) المغنی ، که رساله ای است در علم نحو و شاگرد جاربردی ، محمدبن عبدالرحیم عُمری میلانی ، آن را شرح کرده است . 7) الحواشی علی الکشّاف ، که مجموعة تعلیقات ده جلدی او بر تفسیر الکشّاف عن حقایق التنزیل زَمَخْشَری است . 8) شرح اصول علی بن محمد بزدوی * (یافعی ، ج 4، ص 231؛ ابن تَغْری بِرْدی ، ج 10، ص 145؛ حاجی خلیفه ، ج 1، ستون 112، ج 2، ستون 626، 1021، 1478، 1774، 1879، 2036؛ خوانساری ، ج 1، ص 335؛ جنید شیرازی ، ص 391، پانویس 215).


منابع :
(1) ابن تغری بردی ، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهرة ، قاهره ?( 1383 ) ـ1392/ ?( 1963 ) ـ1972؛
(2) ابن حجر عسقلانی ، الدرر الکامنة فی اعیان المائة الثامنة ، بیروت 1414/1993؛
(3) ابن عماد؛
(4) ابن قاضی شهبه ، طبقات الشافعیة ، چاپ حافظ عبدالعلیم خان ، بیروت : دارالندوة الجدیدة ، 1407ـ 1408؛
(5) عبدالرحیم بن حسن اسنوی ، طبقات الشافعیة ، چاپ کمال یوسف حوت ، بیروت 1407/1987؛
(6) جنیدبن محمود جنید شیرازی ، تذکرة هزار مزار: ترجمة شدّالازار ( مزارات شیراز )، به قلم عیسی بن جنید شیرازی ، چاپ نورانی وصال ، شیراز 1364 ش ؛
(7) حاجی خلیفه ؛
(8) خوانساری ؛
(9) عبدالوهاب بن علی سبکی ، طبقات الشافعیة الکبری ' ، چاپ عبدالفتاح محمد حلو و محمود محمد طناحی ، جیزه 1992؛
(10) عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی ، بغیة الوعاة فی طبقات اللغویین و النحاة ، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم ، قاهره 1384؛
(11) محمدبن علی شوکانی ، البدرالطالع ، بیروت : دارالمعرفه ، ( بی تا. ) ؛
(12) محمدبن جلال الدین غیاث الدین رامپوری ، غیاث اللغات ، چاپ منصور ثروت ، تهران 1375 ش ؛
(13) عبداللّه بن اسعد یافعی ، مرآة الجنان و عبرة الیقظان ، بیروت 1417/ 1997.

/ محمد رئیس زاده /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 4322
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست